“Hukuk berbatsa iktisat de berbat hukuk uygun ise iktisat de iyidir”

Talip ÖZTÜRK/GAZİANTEP

İş ve hukuk dünyasından aktörlerin katıldığı aktiflikte ekonomin mevcut durumu, riskler ve fırsatlar, istikrarlı kalkınma ve büyüme için kaliteli hizmet verebilen bir yargı sistemine dair teklifler ele alındı.

İstikrarlı ve sürdürülebilir kalkınma yolunun hukuktan geçtiği tarafında görüş belirtilen aktiflikte Daha Yeterli Yargı Derneği Yönetim Kurulu Lideri Av. Mehmet Gün, toplumun neredeyse yarısına yakınının uyuşmazlık içinde olduğunu, davaların ortalama 4-5 yıl sürdüğünü belirterek, bu sıkıntıları ortadan kaldıracak tahlil tekliflerini anlattı.

Daha Uygun Yargı Derneği ve Dünya Gazetesi işbirliğinde düzenlenen ‘Ekonomi ve Hukuk Buluşmaları’nın 10’cusu İstikrarlı Büyüme ve Kalkınma için A’dan Z’ye Türk Yargı Islahatı temasıyla Gaziantep’te gerçekleşti. Teymur Otel’de gerçekleşen toplantıya DÜNYA Gazetesi Üst Yöneticisi Hakan Güldağ, Daha Düzgün Yargı Derneği Lideri Av. Mehmet Gün, TOBB Etü Öğretim Üyesi ve Dünya Gazetesi Muharriri Prof. Dr. Fatih Özatay, Gaziantep Sanayi Odası (GSO) Başkanı Adnan Ünverdi, Güneydoğu Sanayi ve İş Dünyası Federasyonu (GÜNSİFED) Başkanı Enver Öztürkmen, Gaziantep Barosu Lideri Av. İskender Kahraman ile iş ve hukuk dünyasından birçok isim katıldı.

ADNAN ÜNVERDİ/GAZİANTEP SANAYİ ODASI (GSO) BAŞKANI: “YARGILAMA SÜRELERİ ÇOK UZUN, TARAFLAR İÇİN SORUN TEŞKİL EDİYOR”

Daha Yeterli Yargı Derneği Genel Sekreteri Tuğçe Özbilen’in dernek faaliyetlerini anlatarak başlayan aktiflikte bir konuşma yapan GSO Başkanı Adnan Ünverdi, toplumsal hayatın düzenlenmesinden iktisada kadar hukukun bir muhtaçlık olduğunu söyledi. Hukukun olduğu yerde itimat, inancın olduğu yerde yatırım, yatırımın olduğu yerde üretim, üretimin olduğu yerde kalkınma ve büyümenin olduğunu kaydeden Ünverdi, “Kent olarak, endüstrimizin sürdürülebilirliği için günün şartlarına uygun olarak hukuksal düzenlemelere de tüm Türkiye’de olduğu üzere muhtaçlık duyuyoruz. Emekçi, patron uyuşmazlıklarında yaşanan aktüel sıkıntılarla birlikte yargılama müddetlerinin uzunluğu her iki taraf için de sorun teşkil ediyor. Ticari hayatta büyük role sahip olan kambiyo senetleri hakkında uygulamalarda birlik olmaması bir sorun olarak karşımızda durmaktadır. Yargılama müddetlerinin kısaltılması, mahkemelerin iş yüklerinin azaltılması için getirilen arabuluculuk kurumunun daha efektif işlemesi için adımlar atılması temennimizdir. Tahkim kuruluşu milletlerarası uyuşmazlıklarda daha efektif olarak kullanılmalıdır” dedi.

ENVER ÖZTÜRKMEN/GÜNEYDOĞU SANAYİ VE İŞ DÜNYASI FEDERASYONU (GÜNSİFED) BAŞKANI: “GELİŞMİŞ BİR EKONOMİ İÇİN GELİŞMİŞ DEMOKRASİYE GEREKSİNİM VAR”

Güneydoğu Sanayi ve İş Dünyası Federasyonu (GÜNSİFED) Başkanı Enver Öztürkmen de Türkiye’nin geleceğini, refah düzeyini yükseltmek için tüm ögeleri bir ortada düşünmeli her birini dikkatle sağlayacak ve devam ettirecek gelişmiş demokrasi kültürü oluşturulması gerektiğini tabir ederek, şunları kaydetti: “Bu da lakin hukukun üstünlüğüyle sağlanacaktır. Türkiye’nin kalkınma hedefl erini tabana yaymak istiyorsak orta demokrasi ülkesi değil hukukun üstünlüğü ile yüksek demokrasi standartlarını benimsemeliyiz. Ekonomik göstergelerimiz ne kadar yeterli olursa olsun hukukun üstünlüğü yoksa kalkınma hedefl erine ulaşmamız mümkün değil. Bu nedenle Türkiye’nin orta gelir tuzağı üzere orta demokrasi tuzağından da çıkması şart” diye konuştu.

İSKENDER KAHRAMAN/ GAZİANTEP BAROSU BAŞKANI “SANAYİCİ BİR ANLAŞMAZLIKTA 10 YIL DAVAYLA UĞRAŞIYOR”

Gaziantep Barosu Başkanı İskender Kahraman ise bu çeşit aktifliklerin ülke için kıymetli olduğunu tabir ederek, şunları kaydetti: “Geldiğimiz noktada hukuk kurallarını kendimize nazaran yontmaktan vazgeçersek bu ülke o vakit daha yaşanılabilir bir ülke olur. Endüstrici bir uyuşmazlık yaşadığı vakit asliye hukuk mahkemesine düşen davayla 10 yıl uğraşıyor. Endüstrici kendisini nasıl geliştirsin. Parasını kime güvenecek. Nasıl bir yol izleyecek. Asliye ticaret mahkemelerine o denli yargıçlar misyon yapıyor ki çekin çek olduğunu ispat etmeye çalışıyoruz. Mevzuyu bilmeden yargı dağıtan bireylerle muhatap oluyoruz. 6 yıldır çok zahmet çekiyoruz. Artık dur diyecek noktaya geldik. Biz adliyede lehimize de aleyhimize de olsa adil kararların çıkmasını istiyoruz. Fakat maalesef tıpkı hususla ilgili 8 farklı mahkemeden 8 farklı karar çıkıyor.”

Adalet Yüksek Mahkemesi ile yargı kararları denetlenmeli

● Daha Güzel Yargı Derneği Lideri Av. Mehmet Gün de konuşmasına Hakan Atilla ve Rahip Brunson davaları üzerinden karşılaştırma yaparak başlayıp şu değerlendirmeleri aktardı: “Hakan Atilla Eylül ayında yakalandı Aralık ayında iddianamesi hazırlandı. Muhteşem bir yargılama oldu. Ocak ayında da mahkumiyeti açıklandı. Brunson davasında ise bir sene öncesinde karısıyla birlikte tabire çağırdılar. Karısını bırakıp kendisini içerde tuttular. Bir sene kadar tuttuktan sonra ABD’deki sivil toplum kuruluşları Brunson hakkında bu kadar müddette iddianame düzenlenmemesini hukuka alışılmamış bir şey olduğunu söyleyip, Türkiye aleyhine önlemler alınmasını istedikten sonra bir iddianame düzenlendi. Yargılama ABD’deki üzere olmadı. Onların gözünde Türkiye berbat bir yargılama yaptı ve çabucak yargılayıp kendi maddelerimize nazaran Brunson’ı mahkum ettik. Sonra da Hakan Atilla ile Brunson’u takas ettik. Bu süreçte uzmanlara hesap etirdim, Trump’ın tweetleri ile ağustos ayında kurlar fırlayıp ekim ayında olağana döndüğünde, o iki buçuk ayda sizin bizim hepimizin cebinden, fazladan 57 milyar (o tarihteki kur ile 11 milyar dolar) çıktı.

“Bir dava ortalama 4 yıl sürüyor”

Gaziantep’teki mahkemeler her yıl önlerine gelecek iş ölçüsünü çözebilecek kapasitede. Ama mahkemelere geçmişten birikerek gelen çok sayıda iş var. Münasebetiyle mahkemelerin iş çözme kapasitesi yüzde 30 kadar düşüyor. Kimi hususlarda davaların sonuçlanma mühleti 1500 günü buluyor. İstinafl arda da benzeri müddet geçiyor. Üzerine bir de Yargıtay sürecini eklediğimiz vakit ortalama bir dava 4 yıl sürüyor. Bunun ticari hiçbir mantığı yok. Bizim bunu değiştirmemiz gerektiğini eldeki datalar söylüyor. Bizi önümüze gelen uyuşmazlıkları 2-3 ayda çözmemiz gerekiyor.

“Modern Uyuşmazlık İdaresi Anlayışı”

Bizim bu hususta bir teklifimiz var, çağdaş uyuşmazlık idaresi anlayışı geliştirmek. Uyuşmazlıkların tahlilinde sorumlu davranarak mahkemeye gitmeden iş yükünü azaltmak toplumda bozulmuş olan adaletsizlik, uzlaşmasızlık problemlerini ortadan kaldırıp onun yerine uzlaşma, muahede, dayanışmayı güçlendirme anlayışına dönmemiz gerekiyor. Mahkemelerimiz ahlakın bozulduğu yerler haline geldi. İktisat aslında hukukun diğer bir görünümü. Hukuk ne kadar makus ise iktisat de o kadar makus, hukuk ne kadar yeterli ise iktisat de o kadar yeterli. Bozulmuş olan ekonomik ilgileri düzeltmek için 5 sene harcıyorsak bunun kimseye bir yararı yok.

Uzmanlıkta Ağırlaşma Halkın Ayağına Hizmet

Türkiye’de 180 bin tane hukukçu var. Türkiye’de 8 milyon 200 bin dava açılıyor. 4 milyon da evvelki yıllardan kalan olmakla birlikte çözülmesi gereken 12 milyon dava var. 2 ile çarparsak 24 milyon insan yapıyor. Diğerlerini da eklerseniz toplumun neredeyse yarıya yakını uyuşmazlıkların tahlili için uğraşıyor. Bu 180 bin hukukçunun yapması gereken işlerin 10’da 9’unu hakim ve savcılara veriyoruz. 10’da 1’ini ise avukatların yapmasını istiyoruz. 180 bin kişilik iş gücünün 10’da 9’u avukatlar, 10’da 1’i ise hakim ve savcılar. 10’da 1’ini teşkil eden işgücüne işlerin 10’da 9’unu, 10’da 9’unu teşkil eden işgücüne ise 10’da 1’ini veriyoruz. Ve bu da onların ortasında bir çatışmaya neden oluyor. Bu yüzden de mühlet uzuyor. İşte bu hususlarda bizim sistemimiz sıkıntıyı avukatlardan alıyor.

“Adli Hazırlık Mahkemesi kurulmalı”

Hukukun kendi içinde bir verimli çalışma sıkıntısı var. Bunu için bir İsimli Hazırlık Mahkemesi kurulmasını öneriyoruz. Bu mahkeme toplanacak kanıtların sağlıklı olarak toplanılması konusunda vatandaşlara ve avukatlara yardımcı olsun. Mahkemelerin önüne giden işler hazır olsun. Dünyadaki davaların durumunu biliyorum. Türkiye’deki davaların 30-40 günden fazla masrafı yok. Fakat en kolay davayı 2-3 senede çözmeye çalışıyoruz. Ve sistemi suiistimal ediyoruz. Mahkemeleri bu türlü aktif ve verimli çalışacak halde yapılandırmak gerekiyor lakin onları kalkınma maksatlarına uygun olarak yapılandırmak gerekiyor.

“Çocuk yargıçlar teriminden kurtulmamız gerekiyor”

Bizim kaliteli hizmet istediğimiz insanları düzgün bir meslek gelişimine natürel tutmamız gerekiyor. Daha hayati kendini bilmeyen insanlara çeki anlatmak kadar ayıp bir şey olmaz. Onun için bir insanın 30 yaşına kadar yargıda kıymetli vazifeler yapmaması lazım. Çocuk yargıçlar diye bir terim bizim lisanımıza yerleşti, bizim bir an evvel bu tabirden kurtulmamız lazım. Hukukçuların eğitim üyelerini kendi içlerinden yetiştirmeleri lazım. Bir taraftan mesleklerini geliştirirken bir taraftan da öğretim üyeleri ve toplumun en saygın insanlarını yetiştirmemiz lazım. Ferdî değil kurumsal bir gayretin sonucunda ve insanlarımızı daima ilerleteceğimiz meslek planı sonucunda bizim Yargıtay, Danıştay ve öğretim üyelerini buralardan yetiştirmemiz gerekiyor.

“Adalet Yüksek Kurumu kurulmalı”

Hizmetimizin 1. kalite ögesi yargının bağımsızlığı ve tarafsızlığı. Onun için yargının bağımsızlığını avukatlar üzere savunacak hakim ve savcıların da meslek odalarının olması gerekiyor. Biz bunlara yargısal Meslek Kuruluşları diyoruz. HSK’yı bu hususta hiç kimsenin kişi, küme ya da koalisyonun nüfuz edemeyeceği toplumdaki bütün yargı paydaşlarının temsil edildiği bir konseye dönüştürmemiz gerekiyor. Adalet Bakanlığı’nda yargı hizmetlerini yapan, düzenleyen 139’dan fazla başkan, daire başkanı ve genel müdür var. Onları da bu şuranın içine birleştirerek bir düzenleyici kurum olarak Adalet Yüksek Kurumu oluşturulmasına onunda kendi içerisinde 3-4 tane değişik kurum oluşturulmasını öneriyoruz. Merkezine bağımsızlığı alan bu türlü bir heyet olursa yargı, avukatlarla birlikte kaliteli hizmet üretebilir. Tütün piyasasını denetleyen bir kurum var. Yargıyı denetleyen bir kurum olmaması büyük bir eksiklik. Bu kurulu da bir daimi hukuk Şurası ile güçlendirebiliriz. Her vakit toplumdaki gereksinimleri belirleyebilir, aktarabiliriz. Böylece toplumun muhtaçlığına uygun hizmet üretmiş oluruz. Yargının kararları kontrol dışında. Adalet Yüksek Mahkemesi diye bir mahkeme kurulmalı. Soruşturma müsaadeleri büsbütün ortadan kaldırılmalı. Misyonunu ihmal eden hukuka muhalif süreç yapanları bu mahkeme serbestçe soruşturabilmeli.

HAKAN GÜLDAĞ/ Dünya Gazetesi Üst Yöneticisi

“HUKUKUN OLDUĞU YERDE KALKINMA VARDIR”

Açılış konuşmalarının akabinde Dünya Gazetesi Üst Yöneticisi Hakan Güldağ moderatörlüğünde gerçekleşen panelde TOBB ETÜ Öğretim Üyesi ve Dünya Gazetesi Muharriri Prof. Dr. Fatih Özatay ile Daha Uygun Yargı Derneği Yönetim Kurulu Lideri Av. Mehmet Gün, istikrarlı büyüme ve kalkınma için yapısal ıslahatlar ve A’dan Z’ye Türk Yargı Islahatı mevzularında değerlendirmelerde bulundu. Daha uygun Yargı Derneği ile bu seyahate “hukukun olduğu yerde kalkınma vardır” prensibinden hareket ile çıkıp bu aktiflikleri düzenlemeye başladıklarını bildiren Hakan Güldağ, “Biz tarafsız bir gazeteyiz. İktisadın ve siyasetin bütün aktörlerine birebir uzaklıkta durmaya çalışıyoruz. Fakat iş Türkiye’nin büyümesine ve kalkınmasına gelince tarafsız olmamız mümkün değil. Dünya Gazetesi olarak Türkiye’nin büyümesinden yanayız. Hukukun işin içinde olmadığı bir refahtan, kalkınmadan, ekonomik gelişmeden sürdürülebilirlikten bahsetmek mümkün değil” dedi.

PROF. DR. FATİH ÖZATAY/ TOBB ETÜ ÖĞRETİM ÜYESİ VE DÜNYA GAZETESİ MUHARRİRİ “HUKUKLA RİSKİ DÜŞÜRMEK MÜMKÜN”

Panelin birinci konuşmacısı, Prof. Dr. Fatih Özatay, dünya genelinde yaşanan gelişmeler ışığında Türkiye ekonomisindeki son durumu şöyle anlattı: 2022’de dünya enflasyon ortalaması yüzde 8 düzeylerinde. Bizim içinde bulunduğumuz G20’de bir Arjantin var bizim üzere yüksek. Ocak ayındaki taban fiyata 1 mal yahut hizmet alırken, haziran ayında bunu yüzde 70’ini alabilir hale gelmiş. Yüksek enflasyon ve yüksek risk birbirinden bağımsız şeyler değil. Bunlar olurken son 1 yılda bir kadro kararlar alındı. Bu kararların yansıması olarak şöyle bir gariplik var. Türkiye Cumhuriyeti hazinesinin bu yüksek risk ve yüksek enfl asyonda Türk Lirası cinsinden borçlanırken ödediği faizle, dolar cinsinden ödediği faiz tıpkı yere geldi. Bu bir gariplik. Birinden biri yanlış demek. Bu sürdürülemez demek. Bu türlü periyotlar riskin çok fazla arttığı devirler. Paradoksal olarak riskin çok fazla arttığı devirlerde hem ekonomik hem de iktisat dışı alanlarla bilhassa hukukta yapacaklarınızla riski düşürmek mümkün. Kelamı, 2018 yılında Rahip Brunson’dan ötürü Amerika ile yaşanan gerginliğe getiren Prof. Özatay şöyle devam etti: Dolar 4 liradan 6,5 liraya çıktı. Ekonomimizde o denli kırılganlıklar var ki 4 tane tweet kırıyor. Çin için bu tweetleri atınca Çin iktisadı kırılmıyor. Bunun sonucunda faiz, risk ve kur artıyor. Münasebetiyle bu sorunları nasıl çözeriz düşünürken riski düşürecek bir şeyleri yapabiliyorsak aslında enflasyonu düşürüp büyümeyi artırabiliriz. 2021 Eylül ayında siyaset faizi yüzde 19’du. Biz durup dururken faiz düşürmeye başladık. yüzde 19’dan yüzde 14’e getirdik. Faiz indirimleri birlikte risk de sıçradı. Riskle birlikte kur da sıçrıyor. Durup dururken siyaset faizini düşürüyorsunuz, bunun münasebetini bilmiyoruz. Bunun sonucunda kurun 8 liradan 18 liraya çıktığını görüyoruz. Gerisinde panik halinde bütçeye büyük bir yük olan kur muhafazalı mevduat devreye sokuluyor. Peşi sıra bankaların açtıkları kredileri zapturapt altına alan her şeyin merkezden komut alan bir periyoda giriyoruz. Demek ki bu riski patlatacak işlerden kaçınmak gerekiyor. Riski düşürmek, enflasyonla uğraş etmek gerekiyor. Türkiye üzere ülkelerde enflasyonla gayrette işsizliğe neden olmaz. İşi gerçek yaparsanız enflasyonla çaba ederken büyümeden feragat etmezsiniz. Kaldı ki işsizliği kalıcı olarak düşürmek için para siyaseti kâfi değil. Tasarrufunuz yeteri kadar yüksek değilse muhakkak bir seviyede yatırım yapabilmek kalkınabilmek için dışarıdan borçlanmak zorundasınız. O vakit Trump’ın tweetlerine karşı kırılgan oluyorsunuz.

Dünya Gazetesi Üst Yöneticisi Hakan Güldağ moderatörlüğünde gerçekleşen panelde TOBB Etü Öğretim Üyesi ve Dünya Gazetesi Müellifi Prof. Dr. Fatih Özatay ve Daha Uygun Yargı Derneği Yönetim Kurulu Lideri Mehmet Gün, istikrarlı büyüme için yapısal ıslahatlar ve A’dan Z’ye Türk Yargı Reformu’nu anlattı.