Yasemin SALİH
KPMG Türkiye İlaç Sektörü Lideri Hakan Orhan, KDV iadelerinde yaşanan problemler ve kamu sıhhat kurumlarına verilen ilaçların bedelinin düşük kurla sabitlenmesi nedeniyle, onkoloji ilaçları başta olmak üzere yeni kuşak ilaçlar ile yenilikçi tedavilerin Türkiye’ye getirilmediğini söyledi. İlaç şirketlerinin 140 miyar liralık KDV iadesinin bekletildiğini belirten Orhan, “Türkiye ilaçta sürüm ve jenerik ülkesi. Yabancı milyar dolarlık biyoilaçlar geliştiriyor ancak Türkiye pazarına eski molekülleri veriyor” tezinde bulundu. KPMG Türkiye İlaç Sektörü Lideri Hakan Orhan, Türkiye’deki karmaşık KDV sistemi nedeniyle bilhassa onkolojide yeni buluşların Türkiye’ye gelmediğini belirtti. Orhan, “Türkiye ilaçta sürüm ve jenerik ülkesi. Yabancı milyar dolarlık biyoilaçlar geliştiriyor lakin Türkiye pazarına eski molekülleri veriyor” dedi.
Türkiye, toplumsal devlet geleneğinin getirdiği geri ödeme sistemiyle ilaç kesiminde dünya çapında dikkat çeken bir pazar. Uzun yıllar yabancı yatırımcıların da ilgi odağı olan Türkiye’de 2019 datalarına nazaran ilaç piyasasının hacmi 6.5 milyar dolar. Bunun 4.7 milyar doları ithalattan, 1.3 milyar doları da ihracattan sağlanıyor. Yani bölümün 3.5 milyar dolarlık dış ticaret açığı kelam konusu. Fakat uzmanlar ve dal temsilcileri son 10 yıldır uygulanan KDV sistemi ve kur sabitlemesi nedeniyle bilhassa biyoilaç alanındaki yenilikçi tedavilerin Türkiye’ye gelmediğini belirtiyorlar.
Naci Ağbal çözmek istedi
Global ilaç piyasasında COVID-19 salgınıyla birlikte memleketler arası ticaretin azaldığını belirten KPMG Türkiye İlaç Sektörü Lideri Hakan Orhan, Türkiye’nin bu süreçte başarılı bir hammadde tedarik süreci yönettiğinin altını çizdi. Türkiye’deki ilaç şirketlerinin pandemi periyodunda en çok KDV iadeleri konusunda sürecin hızlanması için kendilerinden danışmanlık talep ettiklerini söyleyen Orhan, “Pandemide nakit kıymet kazanınca müşterilerimiz KDV süreçlerini hızlandırmamız için talepte bulundular. Devlet ödeyeceğini söylüyor. Yeminli mali müşavirden rapor istiyor. Fakat süreci çok karışık yönetiyor. Naci Ağbal bu sorunu bildiğinden çözmek istedi, kolaylaştıracak tedbirleri de aldı. Fakat gerisi gelmedi. Artık 140 milyar TL’lik KDV iadesi devlette bekletiliyor. Nakit kaynak yok deniliyor” diye konuştu.
2013’ten bu yana yabancı yok
Pandemi sürecinde KDV iadesi sorununun daha da yavaşladığını anlatan Orhan, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Devlet yabancı ilaç şirketlerini vergi kontrolü açısından yakın takibe aldı. Bu, belirsizlik yaratıyor. O kadar çok ilaç şirketinde birebir anda inceleme başladı ki bu piyasada uygun niyetli algılanmadı. Birtakım şirketlerin incelenmesi dört yıl art geriye sürdü. Bu da yatırımcıyı ürküttü. 2013’teki Mustafa Nevzat satın almasından bu yana yabancı yatırımcı bu dala girmiyor.”
Kur sabitlemesi caydırdı
İlaç bölümünde yatırımcıyı ürküten bir diğer sorunun de ilaç fiyatlarında kur sabitlemesi olduğunu hatırlatan Hakan Orhan, “Kur sabitlemesi ilaç şirketlerini caydırdı. Artık Türkiye’ye yenilikçi ilaçlar girmiyor. Türkiye’ye eski, referans ilaçlar giriyor. Halbuki bilhassa onkoloji alanında çok değerli yenilikçi ilaçlar geliştiriliyor ancak Türkiye bu değerli ilaçları finanse edemiyor” diye konuştu. Türkiye’nin uyguladığı fiyatların Rusya üzere ülkeler tarafından da referans alındığını ve yenilikçi ilaç firmalarına baskıyı artırdığını da vurgulayan Orhan, bu yüzden yeni molekülün fiyat listesine Türkiye’nin giremediğini tabir etti. Pekala bu kadar sıkıntı bir pazarsa “neden yabancı ilaç şirketleri hala Türkiye’de” sorusunu ise şöyle yanıtlıyor Orhan: “İlacın temel maliyeti Ar-Ge’dir. Makul bir müddet patent muhafaza devreye girer. Sonrasındaki üretim maliyeti çok yüksek değil. Sabit maliyeti çıkarmak için yüksek sayıda satılması gerekiyor. Biz hem sürüm pazarıyız hem de jenerikte çok uygun durumdayız.”
Geri kazanım iştirak payı
Son olarak çıkan Geri Kazanım İştirak Hissesi konusunun da ilaç şirketlerini badireye düşürdüğünü tabir eden Hakan Orhan, “Bu, poşet parası diye bildiğimiz durum aslında. 2020 başından bu yana alıyor. Fakat kimi eserler daha fazla bu uygulamaya giriyor. İlaç da bunlardan. Satılan ilacın şişesi ya da kutusu başına 1 kuruş geri kazanım iştirak hissesi ödeniyor. Türkiye’de 2.3 milyar kutu ilaç satılıyor. 1 kuruşla çarptığınızda 23 milyon TL yapıyor. Bu da ek mali yük” dedi.
Yerli aşı üretimi yerli molekülden daha zor
Son devirde yerli COVID-19 aşısıyla ilgili süreçleri yakından takip ettiğini tabir eden KPMG Türkiye İlaç Sektörü Lideri Hakan Orhan, “Orijinal molekül üretme ihtimalimiz bile uzak. Yerli aşıda da etken maddeyi kendimiz üretmiyoruz. Montaj ülkesiyiz. Bir molekülü bulmak 2 milyar dolar civarında maliyete karşılık geliyor. Hiçbir yerli firmanın bu türlü bir bütçesi yok” dedi. Türkiye’deki ilaç Ar-Ge’sinin özgün molekülü bulmaya değil jenerik üretmeye yönelik olduğunu anlatan Orhan, “Yeni moleküllerin yüzde 60’ından fazlası ABD’den çıkıyor. Zira üniversitelerin işbirlikleri çok güçlü. Bizde de Ar-Ge ekosisteminin farklılaşması gerekiyor” diye konuştu.
Uluslararası standartlarda birinci yerli aşı üretildi
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, erişkin tipi tetanos-difteri aşısının tüm üretim süreçlerinin büsbütün yerli imkanlarla tamamlandığını belirterek “Uluslararası standartlarda üretilen birinci yerli aşımız kullanıma hazır” bilgisini verdi. Koca, yaptığı yazılı açıklamada, şunları kaydetti: “Teknoloji transferini de kapsayan aşı çalışması muvaffakiyetle sonuçlandı. Erişkin tipi tetanosdifteri aşısının tüm üretim süreçleri büsbütün yerli imkanlarla tamamlandı. Ankara’nın Akyurt ilçesinde 2015 yılında başlanan proje kapsamında yüklenici firma Turk İlaç, birinci dolumu 2017’de yaptı. Yeterli Üretim Prosesi (GMP) evrakı olan tesislerde antijen üretimi de dahil tüm süreçler yerli imkanlarla tamamlanarak üretime geçildi. Gerekli kalite kontrolleri yapılan ve uygunluğu onaylanan erişkin tipi tetanos-difteri aşısının birinci teslimatı Bakanlığımıza yapıldı.” Yerli aşı üretiminin gündemde olduğu bir periyotta bu alanda kıymetli bir muvaffakiyete imza atıldığının altını çizen Koca, “Yerlileşme siyaseti çerçevesinde başlattığımız yerli aşı üretimine yönelik süreç yeni muştularla devam edecek. İyi olsun” değerlendirmesini yaptı.
