Şebnem TURHAN
Bankacılık kesiminde tahvil tutma zorunluluğundan kaçamayan bankalar TL mevduat faizlerinde yükselişe neden olsa da hem Merkez Bankası’nın uyarısı hem de makroihtiyati tedbirler nedeniyle düşük kredi faizleri bu artışın nereye kadar sürebileceği sorularına yol açıyor. Bankacılık dalında son günlerde en kıymetli gündem hususu yükselen TL mevduat faizleri oldu. Merkez Bankası’nın TL mevduat oranına nazaran bankalara ek menkul değer alımı zaruriliği getirmesinin akabinde bankacılık dalı yaratacağı risklere dikkat çekmiş ve bilançoların zorlanacağı uyarısı yapmıştı. Düşük faizle ek menkul değer alımı yaparak uzun mühlet bilançoda risk taşımaktansa TL mevduat oranını artırarak mevduat çekmeyi hedefleyen bankacılık dalında yüzde 25-31 ortasında TL mevduat faizlerine rastlanıyor.
Merkez Bankası’nın ay başında bankaların ‘sistemik risk’ uyarısı ve TL mevduat faizi artışlarının akabinde yaptığı düzenlemelerin ‘ruhuna aykırı’ ihtarına karşın bankacılık dalında TL mevduat faizi artışı devam ediyor. Aralık sonunda bilanço düzeltme devrinde daha da artması beklenen TL mevduat faizlerine karşılık kredi faizlerinde siyaset faizi ve makroihtiyati tedbirler nedeniyle düşüşün yaşanması bankacılık kesiminin bu yarışı sürdürüp sürdüremeyeceği sorusuna yol açtı.
Hem kredide hem mevduatta alım zorunluluğu
Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu ile Merkez Bankası’nın aldığı makroihtiyati tedbirlerle getirilen bankaların menkul değer tutma mecburiliği hem kredilerde hem de mevduatlarda uygulanıyor. Alınan kararların başında bankaların yabancı para mevduatın yüzde 5’ine kadar tahvil tutulması mecburiliği geliyor. Bankalar yeni yıldan itibaren ise TL mevduat oranı yüzde 50 ve yüzde 60’ın altında kalırsa ek 2 ve 7 puan tahvil tutma yükümlülüğü altındalar.
Ayrıca KOBİ, esnaf, mali kesim, KİT, tarım, ihracat ve yatırım kredileri, kurumsal kredi kartları hariç kullandırılan ticari kredilerin yüzde 30’u oranında tahvil tutma koşulu bulunuyor. Temmuz-aralık ortasında kelam konusu kredilerin stok meblağının artış oranı yüzde 10’u aşarsa, aşan tutan kadar tahvil tutulması gerekiyor. Bunun yanı sıra kullandırılan ticari kredi faizi referans oranının 1,4 katını aşarsa yüzde 20, 1,8 katını aşarsa yüzde 90 tahvil tutma kaidesi da var.
Yerli özel ve yabancı bankalarda oran düşük BDDK’nın haftalık datalarına nazaran 28 Ekim itibariyle bankacılık dalında KKM dahil TL mevduatın oranı yüzde 47,6 düzeyinde bulunuyor. Kamu bankalarında tekrar KKM dahil TL mevduatın toplam mevduata oranı yüzde 50,59 iken yerli özel bankalarda oran yüzde 47,21’e yabancı sahipli bankalarda ise yüzde 43,25’e kadar geriliyor. Şu anda yabancı para mevduatının yüzde 5’ine kadar tahvil tutma zaruriliği olan bankalar yeni yıldan itibaren TL mevduat oranının yüzde 50 ve 60’ın altına kalmasına nazaran ek menkul değer almak zorunda kalacaklar. İşte yerli özel ve yabancı sahipli bankalarda oranın yüzde 50’nin altında olması ek menkul değer alımı zorunluluğuyla karşı karşıya kalmamak için bankaları TL mevduatlarını artırma yoluna soktu.
TL mevduat faizi KKM’nin üzerinde
Ancak Merkez Bankası’nın son üç ayda üst üste yaptığı 350 baz puanlık indirimi sonrasında siyaset faizi yüzde 10,5’e çekilirken kur muhafazalı TL mevduat faizleri de yüzde 13,5 düzeyine indi. Bankalar KKM’de mevduat faizini siyaset faizinin en fazla 3 puan üzerinde uygulayabiliyor. KKM ile bir müddettir TL mevduat oranını artıran bankacılık dalı faiz indirimiyle yeniden bir çıkmazın içine girdi. KKM getirisinin düşmesi TL mevduatlara uygulanan mevduat faizinin yükselişinde bir başka etken olarak öne çıkıyor. Bankalar her yıl aralık sonunda bilanço düzgünleştirme operasyonları devrinde hem kredi hem de mevduat faizlerinde üst istikametli bir siyaset izliyor ocak ayıyla birlikte ise olağanlaşma yaşanmaya başlıyor. Bu durum da TL mevduat faizlerinin bir müddet daha yüksek kalacağı yorumlarına yol açıyor.
