YASEMİN SALİH
İlaçta ve tıbbi aygıtta kamu ile firmalar ortasındaki ödeme krizi, Amerika’nın Ankara Büyükelçisi David M. Satterfield’in yaptığı, “Türkiye’nin yabancı ilaç şirketlerine borcu 2.3 milyar dolara çıktı. Bu türlü giderse şirketler Türkiye’ye ilaç satmayı durdurabilir” açıklamalarıyla gündeme gelmişti. Gerisinden DÜNYA, benzeri sorunun tıbbi aygıt alanında da yaşandığını ve şirketlerin devletten yaklaşık 20 milyar TL’lik alacak için beklediklerini ortaya koyan haberiyle dalda yaşanan ödeme krizine dikkat çekti. Tıbbi aygıt firmalarına kamudan gelen “alacaklardan feragat edin” mailleri ise bardağı taşıran son damla oldu. Bölümde feragat kontratlarını imzalayan şirket sayısının bu kere çok az olduğu ileri sürüldü. Haberi hazırlarken feragat teklifi konusunda görüşlerini sorduğumuz küresel markaların Türkiye temsilcileri, yorumsuz kalmayı tercih ettiler.
Tıbbi aygıt kesiminin “feragat” talebiyle müsabakası yeni değil. 2017’de misal bir uygulamayla karşılaştıklarını belirten üreticiler, seslerini duyurmak için yarın Ankara’da bir ortaya gelmeye hazırlanıyorlar. Bir basın açıklamasıyla kamuoyunun tıbbi aygıt üreticilerinin yaşadıkları problemlere dikkatini çekmeyi hedefleyen şirketlerin önündeki en büyük pürüz koronavirüs nedeniyle her türlü toplantıya getirilen yasaklama.
Twitter hesabından buluşmayı duyuran ORDER (Ortopedi, Omurga Cerrahisi Tıbbi Materyal İmalatçıları, İthalatçıları ve İhracatçıları Derneği) Başkanı Erkin Delikanlı, “Kalp kırmaya değil, kalp almaya; ağlamaya değil, hakkına” diyerek kesimdeki tüm paydaşları buluşmaya davet etti.
Buluşma daveti #tıbbicihazcumartesiankarada #tıbbicihaz hashtag’leriyle duyuruldu. Delikanlı iletisinde, “Tıbbi aygıt akrabalarım Ankara’ya geliyormuş. Hem de dört bir yandan. Küsmeye değil barışmaya, tedarik durdurmaya değil devam etmeye; görünmez değil görünür olmaya.” tabirlerini kullandı. DÜNYA’ya özel açıklamalarda bulunan Delikanlı, basın açıklaması için tüm müsaadeleri aldıklarının altını çizdi. Hedeflerinin seslerini duyurmak olduğunu vurgulayan Delikanlı, şöyle devam etti: “Maliye Bakanlığı yetkilileri bu sektörü memlekete ihanet ediyormuş üzere gösteriyor. Biz hain değiliz. Biz malzemeyi kesmeyiz. İmkanlarımızın artık bittiğini, gücümüzün kalmadığını anlatıyor ve bu türlü devam ederse neler yaşanabileceğini anlatmaya çalışıyoruz. Zira üç gün sonra gereç bulamayacağız. Biz devleti tehdit etmiyoruz fakat inanın bu beşerler 3-4 aydır boşuna bağırıyor olamaz. Bırakın bu bölüm güçlü olsun ve Amerikan büyükelçisine yanıtı kendisi versin.”
İstifanın perde ardı…
Tıbbi aygıt bölümünün yaşadığı feragat problemini DÜNYA’dan Hüseyin Gökçe’nin imzasıyla gündeme taşıyan TOBB Medikal Meclis Lider Yardımcısı Erkin Delikanlı, haberin yarattığı dalganın akabinde vazifesinden istifa etti. Daha evvel de iki kere istifa teşebbüsünde bulunduğunu belirten Delikanlı, TOBB Başkanı Rifat Hisarcıklıoğlu’na yönelik tenkitleri haksız bulduğunu vurgulayarak, şu sözleri kullandı: “Rifat Bey, bahisle ilgili en üst seviye mercilere, gittiği her ortamda tıbbi aygıt bölümünün içinde bulunduğu durumu anlattı. Sesimiz oldu, tahlil aradı. Elinden geleni muhakkak yaptığına inanıyorum. Benim yansım kamunun iş örgütlerini bile dikkate almamasına. Şayet devlet, bu alanda en tesirli olması gereken TOBB’u bile ciddiye almıyorsa benim o kurumda olmamın bir manası yok, neden durayım?”
TTÜDER’den 20 Ekim uyarısı
Ulus Atatürk Heykeli önünde yapılacak buluşma için üyelerine bir davet de Tüm Tıbbi Aygıt Üreticileri Derneği (TTÜDER) Başkanı Mustafa Daşcı’dan geldi. Davetinde bugüne kadar feragatin yalnızca tıbbi aygıt kesimine değil; sıhhate, iktisada, devlete ziyan verdiğini bütün bakanlıklara, siyasi partilere, Meclis Sıhhat Komisyonu’na gönderdikleri mektuplarla lisana getirdiklerini fakat sonuç alamadıklarını vurgulayan Daşcı, “Üretici, ithalatçı ve bayi firmalarımızın sermayelerinin bittiğini, banka kredilerinin bittiğini; üretim yapmak, hammadde ithal etmek için gücü kalmadığını anlatmak için lütfen gelin” diye devam etti. Daşcı ayrıyeten davetinde tarih de belirterek tedarik meşakkati yaşanacağının sinyallerini verdi. Daşcı şöyle konuştu: “Bütün bunlardan ötürü 20 Ekim 2020’den itibaren hayati değer arz etmeyen, acil durumlar haricinde hastanelere gidildiğinde tıbbi aygıt mağduriyeti yaşanabileceğini, bu mağduriyetin tıbbi aygıt firmalarından değil, kamunun bu firmaları ekonomik mağduriyete mahkum etmelerinden kaynaklandığını anlatmak için lütfen toplantıya katılın.”
İthalatçı o kadar zorda değil
Daşcı, feragat dayatmasının kabul edilemez olduğunu bir kere daha vurguladı. İthalatçı firmaların yerli üretici kadar güç durumda kalmadıklarını öne süren Daşcı, “İthalatçı KDV’yi yüzde 8’den alıyor, yüzde 8’den satıyor. Biz ise yüzde 18’den alıyor, yüzde 8’ini satılan maldan alabiliyoruz. Aslında yüzde 10’luk kayıp buradan var. Yüzde 25 de feragat isteniliyor. Vergilerle birlikte kesimimizin faaliyetlerinden kaybı yüzde 65’lere çıkıyor. 2017’de de feragat oldu. Bu bir ticaret değil” dedi. Daldaki 13 bin 900 firmanın bin 300’ünün yerli olduğunu söyleyen Daşcı, birtakım kamu alacaklarının 2014’e dahi dayandığını söz etti. Daşçı, kelamlarını şöyle sürdürdü: “Bakanlık 16 aydır ödeme yapmıyor. Bugün alacağımız benim hesabıma nazaran 3.5 milyar dolar. 27.5 milyar TL eder. 28 milyar TL’lik bütçe fazlamız olduğu söylenmişti. Ödeme yapılmazsa elbette fazla olur.”
‘YABANCI YATIRIMA GELDİĞİNE PİŞMAN’
• TIBBİ AYGIT dalındaki ödeme krizinin yabancı yatırımcıyı da olumsuz etkilediği belirtildi. Oğuz Tıp Market İthalat İhracat şirketinin işvereni Oğuz Daşcı, birlikte çalıştıkları yabancı firmaların “Artık inancımız kalmadı” diye reaksiyon gösterdiklerini söyledi. “Bu dal vergisini ödeyen bir sektör” diyen Daşcı, alacak meşakkati yüzünden ipotek sorunu yaşayan firmalar olduğunu söz etti. Daşcı kelamlarını şöyle sürdürdü: “Bu durumu yabancı firmalara anlatamıyoruz. Nasıl feragat ediyorsunuz diyorlar, inanamıyorlar. Mal vermek istemediklerini belirtiyorlar. Artık müşterilerimiz devlet hastanelerine girmek istemiyor.” Türkiye’ye yatırıma gelen şirketlerin de artık çıkış planları yaptığını anlatan Daşcı, “ABD’den bir firma Kayserili bir şirketi satın alarak dala girmişti. Sağlam bir yatırım yaptılar. Hastane yatakları üretiyorlar. Kamuya önemli bir satış yaptılar lakin parayı alamıyorlar. Şu anda çekilmeyi düşünüyorlar” diye konuştu.
‘ŞEHİR HASTANELERİNDE SORUN YOK’
• FERAGAT krizinin kent hastaneleri sürecini nasıl etkileyeceği de tartışılan bir bahis. Sürecin kent hastanelerini etkilemeyeceğini belirten Akfen Kent Hastaneleri’nden Sorumlu Genel Müdür Uğur Kılıç, “Feragat konusu kent hastanelerinde kelam konusu değil” dedi. Kılıç durumu şöyle özetledi: “Çünkü biz, PPP (kamu özel işbirliği) uygulamasıyla anlaşmalarımızı yapan şirketleriz. Hastaneye konulan tıbbi aygıtların parasını, üstleniciler ödüyor. Yani kent hastanelerinde bir sorun yok. Laboratuvar kitlerine kadar her şeyi alıyor, hastaneye koyuyor ve parasını ödüyorum. Bitmiş halde teslimini yapıyorum. Yüklenici firma olarak kent hastaneleri teslim edildiğinde tüm ödemeleri yapılmış oluyor.”
ŞİRKETLER NE DİYOR?
“OYUN OYNANIRKEN KURAL DEĞİŞMEZ”
TENA MEDİKAL Eserleri sahibi Murat Akyüz de “Bu dala ve ülkeye inanarak çok büyük ümitlerle yedi yıl evvel şirketimizi kurduk. Şirketi daha da büyütmeyi planlarken, devletin getirdiği kur sabitlemesi, kurda yeni olmayan fiyatlarda diretmesi büyük sorun oldu. Feragat talebi ise son noktayı koydu” diyerek şunları kaydetti: “COVID-19 bize sıhhat dalının ne kadar kıymetli olduğunu gösterdi. Devletin alacaklarıyla ilgili yeni kurallarla karşımıza çıkması, hatta neredeyse bir tehdit yaklaşımında bulunması hiç yakışmadı. Oyunda kural değiştirmek olmaz, firmalara da devlete de yakışmaz. Aslında pandemide birçok doktor alımını azalttı. Çoğu firma eser satamaz oldu. Buna karşın güya dal çok kârlıymış üzere bir hava oluşturuluyor. Biz kurdan ötürü önemli darbe yiyoruz. Hammaddesi yurtdışına bağlı bir kesimiz. İki seneyi geçen vadelerle eser sağlayıcılar güç durumda bırakılıyor. Bu fedakarlıklara karşın feragat yaklaşımı kabul edilemez.”
“FABRİKAYI KAPATMAYI DÜŞÜNÜYORUM”
2016’DA Türkiye’ye tıbbi aygıt yatırımı için gelen ve fabrika kuran Suudi Arabistanlı yatırımcı Abdülmoneim Canlı, yaşanan ödeme külfetleri ve merdivenaltı üretim nedeniyle pazardan çekilmeyi planladığını söyledi. Şirketi UTT Medikal’i Avrupa pazarına ihracat yapabilmek için kurduğunu söz eden Canlı, “Bir Suudi şirketi olarak Avrupa’ya ihracat sıkıntı. Biz de Türkiye’ye yatırım yapalım, oradan ihracat olsun diye geldik fabrika kurduk. Bütün Avrupa’ya maske, maske hammaddesi üzere eserler üretip satıyoruz. Lakin müşterilerimiz buradaki krizden ötürü bize artık temkinli bakıyor. Günlük 1.5 milyon maske satarken, 400 bine düştü. Kapatmak devam etmekten daha kârlı. 100 kişiyi istihdam ediyoruz lakin ayakta kalmakta zorlanıyoruz” diye konuştu.
