Yasemin SALİH
Türkiye, COVID-19 salgınında “istikrarlı” giden olay tablosunu, Omicron varyantıyla birlikte kaybediyor. Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji Uzmanı Prof. Dr. Çağrı Büke, Omicron varyantının şimdiye kadar görülmemiş bir bulaş suratına sahip olduğunu söyledi. Büke, “Bir buçuk ila üç günde hadise sayısı ikiye katlanıyor. Bu şu demek, 100 olay varsa bu, 1,5 gün sonra 200, dört gün sonra 800 oluyor. Yüzde 70 daha bulaşıcı” dedi. Büke, Omicron’un Delta varyantına nazaran daha hafif atlatılmasını ise “Bu, deltayı atlatanlar ya da tam doz aşısı olanlar için geçerli olabilir. Yanılgıya düşmeyelim” formunda kıymetlendirdi.İşte Prof. Dr. Çağrı Büke’nin sorularımıza yanıtları…
■ Grip ile COVID-19 semptomları ortasında fark var mı?
Her ikisi de viral teneffüs yolu enfeksiyonuna neden olur. Her ikisinde de bulaşma yolu benzeridir. Birbirine çok emsal yakınmalarla başlarlar. Bu nedenle gribi COVID- 19’dan ve hatta varyantlarından ayırt etmek mümkün değil. Her ikisinde de başlangıç boğaz ağrısı, halsizlik, yorgunluk, kas ve eklem ağrısı, baş ağrısı, yüksek ateş belirtilerinden bir ya da birkaçıyla olabilir. Bu nedenle test kuraldır.
■ Omicronda bulaş mühleti…
COVID-19 Omicron varyantı olumlu bir kişi ile temaslı bireylere yönelik uygulamalar ülkeden ülkeye değişiyor. Çoklukla teklifler temas sonrası PCR testinin yapılması ve test sonucu negatif ise, rastgele bir yakınma yoksa bile yedi gün müddetle karantina uygulanması istikametinde. Bu mühlet sonunda ikinci bir PCR testi ile durumun ortaya konulması gerekiyor. İkinci testin yapılmasının beş gün sonra olarak önerildiği ülkeler de var. Karantina sürecinde rastgele bir yakınma ortaya çıkarsa belirtilen mühletler beklenmeden semptom görüldüğünde PCR testi öneriliyor.
■ Hastalığın seyri aşılı ya da aşısız şahıslarda nasıl gelişiyor?
Omicrondan evvel kelam konusu varyantlar içerisinde en çok bulaştırıcılığa sahip ve en ağır hastalığa neden olan varyant Delta idi. Hasebiyle Delta varyantını atlatan birinde Omicron gelişme riski kelam konusu. Bu bireylerde bugüne kadar elde edilen bulgular hastalığın hafif belirtilerle seyrettiği tarafında. İki doz mRNA aşısı yapılanlarda ise son doz aşıdan 6 ay sonra Omikron varyantı ile semptomatik hastalık gelişme mümkünlüğü yüzde 60’a, ağır bir hastalık gelişme mümkünlüğü da yüzde 20’ye ulaşmaktadır. Hasebiyle 3. doz mRNA hatırlatma dozu sonrası semptomatik hastalıktan korunma yüzde 86’lara, ağır hastalık gelişmesinden korunma yüzde 98’lere yükseliyor. Aşısız ve hele de daha evvel hastalığı geçirmemiş olanlarda hastalığın ağır geçirilme mümkünlüğü yüksektir. Lakin Omicron varyantı, delta varyantına nazaran daha az teneffüs sorununa neden olabiliyor.
■ Omicron sırt ve kas ağrılarına neden olmuyor genellemesi ne kadar geçerli ?
Genellikle boğaz ağrısı, boğazda yanma hissi, burun tıkanıklığı, bel ağrısı üzere yakınmalar görülmekle birlikte bir kas ve eklem ağrısının olması Omicron olmadığı manasını taşımaz. Hatta yüksek ateş, baş ağrısı yakınmaları da görülebilir. Çocuklarda deri döküntüsü bildiriliyor.
■ Süratle bulaşıyor lakin öldürmüyor bilgisi gerçek mu?
Delta varyantına nazaran 3 kat daha fazla bulaşıcı, delta varyantına nazaran tekrar hastalanma mümkünlüğü 5 kat daha fazla. Her ne kadar bugüne kadar elde edilen datalar delta varyantına nazaran daha hafif seyrettiği istikametinde ise de hala daha kesin ve net bir şey söylemek mümkün değil. Öldürmüyor algısı hem yanlış hem de yalancı itimat artırıcı ve bu istikameti ile tehlikeli bir telaffuz.
■ Bu kadar süratli yayılma tsunami tesiri yaratır mı?
Çok bulaştırıcı ve hastalandırma kapasitesi yüksek. Bu istikameti ile risk kümesindeki bireyler, tam aşılı olmayanlar başta olmak üzere yine hastalandırması nedeniyle sıhhat sisteminde tekrar bir yüklenmeye yol açma mümkünlüğü çok yüksek. Çünkü bu durum dünyanın çeşitli ülkelerinde sorun oluşturmaya başladı ve bu nedenle de yine çeşitli tedbirler alınıyor.
■ Önlemler neler olmalı?
Aşı çok kritik kıymete sahip. Tam aşılanma ve hatırlatıcı dozların yapılması ihmal edilmemeli. Bilhassa de koruyuculuğu daha yüksek olması nedeniyle mRNA aşıları bu açıdan avantaj. Ayrıyeten yalnızca aşı değil beraberinde hala daha çok değerli role sahip olan maske kullanımı, aralık kuralı ve paklık tedbirlerine ödün verilmeksizin uygulanmalı. Bilhassa kapalı ortamlarda yüksek aktiflikte maskeler tercih edilmeli.
