İlk olarak Çin’in Vuhan kentinde geçen yıl aralık ayında ortaya çıkan, vakitle farklı ülke ve bölgelere sıçrayarak binlerce şahsa bulaşan koronavirüs salgınını sona erdirmesi umut edilen ilaç ve aşı geliştirme çalışmaları kimi ülkelerde devam ediyor.
Koronavirüs ile uğraş kapsamında Türkiye’de de hastalığın tedavisinde kullanılacak yeni sistemler üzerindeki çalışmalar sürat kazandı.
Dünya Sıhhat Örgütü’nün, gelişmekte olan koronavirüs salgınına karşı kan mevzuatı için yayınladığı orta durum bildirgesi ile pandemi sırasında immün plazma tedavisinin en çok tavsiye edilen potansiyel tedavilerden biri olduğunu, yetkili otoritelerin immün plazma yahut serumun toplanması için uygun düzenleyici şartları oluşturarak bu alanda ilerlemeleri gerektiğini açıklamasınını akabinde 24 Mart tarihinde de ABD Besin ve İlaç Yönetiminin “Koronavirüs Konvansiyonel Plazma Araştırması – Acil Durum” bildirgesi ile tıpkı bahiste bir tavsiye kararı yayınladı.
Bu kapsamda Sıhhat Bakanlığınca, Türkiye’de de tesirini göstermeye başlayan koronavirüs pandemisinde, muhtaçlık duyan hastalarda kullanılmak üzere immün plazmanın temini ve kullanımı konusunda çalışma başlatıldı.
Bu çerçevede Türk Kızılayı Bölge Kan Merkezleri ile Vadeli Bölge Kan Merkezleri bünyesinde Bakanlıkça ruhsatlandırılmış aferez merkezi bulunan kamu, özel ve vakıf üniversite hastaneleri, eğitim ve araştırma hastaneleri ile kamu faydası gözeten vakıf hastanelerinin koronavirüs enfeksiyonu geçirmiş olan bağışçıdan tanımlanan kriterler çerçevesinde ve bu hastanelerin transfüzyon merkezleri sorumluluğunda immün plazma elde edilmesine yönelik faaliyetlerin yürütebileceği bildirildi.
Ayrıca Türk Kızılayı Genel Başkanı Kerem Kınık da dün Kuzey Marmara Bölge Kan Merkezi laboratuvarında online düzenlediği basın toplantısında, “immün plazma” tedavisine ait bilgi vererek, bağışçılardan plazma alımlarının gelecek hafta başlayacağını duyurdu.
“İmmün plazma” tedavisi nedir?
İmmün plazma tedavisinde koronavirüs tanısı konan ve tedavi sürecinin akabinde uygunlaşan hastalardan alınan ve Türk Kızılayı tarafından toplanan kan plazmalarının ağır durumdaki hadiselerin tedavisinde kullanılması amaçlanıyor. Bu sayede kan plazması ile kritik durumdaki hastaların tedavi edilmesi hedefleniyor.
Plazmada yer alan “immünglobulin” denilen antikorlar, ağır bakıma alınmış, teneffüs ıstırabına girmiş, durumu berbata giden ve riski yükselmiş hastaları tedavi edici özellik taşıyor.
Bağış süreci nasıl işleyecek?
Plazma bağışı için “Koronavirüs tanısı alındıktan sonra uygulanan tedavi ile uygunlaşan ve taburcu olan 18-65 yaş aralığında olup kan verme özelliklerini taşıyan, kan vermeye mani teşkil eden hepatit, HIV, spilis üzere hastalıkları bulunmayan” kişi kuralları aranırken süreç şu biçimde işleyecek:
1- Kişinin koronavirüsle enfekte olduğu yapılan testlerle belirlenecek.
2- Hastaya tedavi süreçleri uygulanacak.
3- Tedavi süreçleri sonrası güzelleşen kişi kan bağışından evvel 14 gün bekleme sürecine girecek.
4- Plazma bağışından evvel tekrar test yapılacak.
5- Negatif sonucu gösteren raporla bağışçı Kızılay’ın aferez bağış noktalarına gidecek.
6- Bağışçının kan vermesinde sakınca olup olmadığı tespiti yapılacak ve beyanı ile onam formu alınacak.
7- Kan bağışçısının kanında bulunan ve hastanın gereksinimi olan plazma, aferez aygıtında ayrıştırılacak ve öteki bileşenler kan bağışçısına geri verilecek.
8- Alınan plazma için standart testler uygulanacak.
9- Testleri tamamlanan plazma, tedavi bekleyen uygun hastalar için ilgili hastanelere ulaştırılacak.
Aferez süreci nasıl yapılır?
Türk Kızılayı kan bağışı merkezlerinde yapılan bu süreç, kan bağışçısının aferez aygıtına bağlanarak, kan bileşeni elde edilmesini sağlayan bir kan bağışı cinsidir. Aygıt, bağışçının kanını küçük ölçülerde alarak gereksinim olan bileşeni ayırır ve kanın ilgili bileşeninin dışında kalan tarafını bağışçıya geri verir. Süreç 45 ila 60 dakika sürer.
Koronavirüs’a yakalanmış ve güzelleşmiş bireylerin bağış yapması durumunda uygulanacak şartlar:
1- Plazma bağışı yapacak şahısların, enfeksiyonu geçirmiş olduğuna dair laboratuvar test sonucu gereklidir.
2- Bağıştan 14 gün öncesinde bu bireylerin klinik semptomları külliyen ortadan kalkmış olmalıdır.
3- Bir ya da daha fazla sefer olmak kaydıyla nazofarengeal sürüntü örneği ile yapılan ya da kan numunesinden çalışılan moleküler test sonucunun negatif olması gerekmektedir.
4- Düzgünleşmiş bireylerin, mevcut yasal mevzuata uygun olarak kan bağışçısı olabilmesi için gerekli koşulları taşıyor olması gerekmektedir.
1 hafta ortayla 2 defa plazma bağışı yapılabiliyor
Plazma bağışı için alınacak ölçü bir seferde 400 mililitreye kadar olabilecek. Bir bağışçıdan 400 mililitre plazma alındıktan 1 hafta sonra, ikinci kere 400 mililitre daha bağış alınabilecek. Yani bir bağışçı 2 sefer plazmasını bağışlayarak iki hastaya takviye verebilecek.
Plazma bağışı Türk Kızılayın İstanbul’daki Kartal, Zeynep Kamil, Çapa ve Başakşehir olmak üzere 4 merkezinden alınabilecek. Ankara, İzmir ve başka bölgelerdeki ayrıntılı adresler de vatandaşlara ulaştırılacak.
Öte yandan bileşenin izlenebilirliği maksadıyla immün plazma için Türk Kızılayından “ISBT 128” kodu
alınması gerekecek.
Ayrıca immün plazma tedarik ve uygulamasında Toplumsal Güvenlik Kurumunun belirlemiş olduğu fiyat dışında hiçbir ek fiyat alınamayacak.
DSÖ tedaviyi daha evvelki salgınlarda da önermişti
1900’lerin başından bu yana tıp topluluğunda bilinen ve uygulanan bir prosedür olan immün plazma tedavisi, geçmişte dünyayı tesiri altına alan SARS, MERS, Ebola üzere salgınlarda da Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) tarafından uygulanması önerilen bir yol.
DSÖ, Koronavirüs salgınına karşı kan mevzuatı için yayınladığı orta durum bildirgesiyle pandemi sırasında immün plazma tedavisinin tavsiye edilen potansiyel tedavilerden biri olduğunu, yetkili otoritelerin immün plazma ya da serumun toplanması için uygun düzenleyici şartları oluşturarak bu alanda ilerlemeleri gerektiğini vurguladı.
