Mehmet KAYA – Ali ŞAHİN
Akaryakıt fiyatlarındaki hareketlilik yavaşlasa da istasyonların artan operasyon maliyetleri sonrası yine bölüm telaşa büründü. Akaryakıt bayilerinin masraflarının, gelirleri karşılamadığını vurgulayan kesim temsilcileri, yüksek enflasyon ortamında masrafların daima artmasına karşılık bayilerin maktu bir gelir elde ettiklerini ve bunun da dengeyi bozduğunu belirtiyor.
Enerji Petrol Gaz İkmal İstasyonları İşveren Sendikası (EPGİS) Başkanı Fesih Aktaş, küresel fiyat artışlarının Türkiye’ye yansımasıyla bayilerin kasvet çektiği bir periyoda girildiğini belirtti. DÜNYA’nın sorularını yanıtlayan Aktaş, kâr oranının yetkili kurum tarafından maktu olarak uygulanmasıyla dağıtıcı ve bayinin toplam entegre kar marjının, dağıtıcı için yatırım, bayiler için ise ömür şartlarını karşılamayacak seviyede olduğunu söyledi. Aktaş, bayilerin bulabildikleri her yolla işletme masraflarını azaltmak için tasarruf yaptıklarını kaydetti.
Mevcut görünümün ziyanı işaret ettiğini belirten Aktaş, “27 TL dolayında olan 1 litre motorinde bayinin ve dağıtıcının toplam kârı, bugün için oransal olarak bakıldığında yüzde 7,4. Bu da 1,65 TL’ye karşılık geliyor. En adil paylaşım biçimi olan yüzde 50-50 paylaşımda bayinin hissesine litrede 82 kuruş düşüyor. Tek kalemle örnek verecek olursak doğudaki bir bayinin dolum tesisinden istasyona kadar litre başına nakliye bedeli 66 kuruştur. Yalnızca kamu bankasıyla çalışıyor olsun, 29 kuruş litre başına POS fiyatı ödüyor. Bu iki kalemde dahi işletme maliyetleri bayinin insani hayat şartlarını hesaba katmazsak dahi ziyan ediyor” dedi. Krediye ulaşım probleminin da yaşandığını belirten Fesih Aktaş, yakın vakitte 280 bin TL olan bir tanker akaryakıt fiyatının, şimdilerde 980 bin TL’ye ulaştığını vurgulayarak, “Bayi, finansman gereksinimini karşılayabilmek için ya krediye ulaşacak ya mülk satacak. Bu nedenle bayinin fiili durumu iflasa gerçek sürüklenmekte olup, acil olarak yaşaması için yeni kaynaklara ulaşması sağlanmalıdır” diye konuştu.
“Kanundaki hesaplama uygulanmalı”
Çözüm için, acele olarak kanunda öngörüldüğü biçimde bayi kar marjının ayarlanmasını talep ettiklerini açıklayan Fesih Aktaş, “Yasa ve yönetmeliklerdeki metodoloji, baz alınan 4 ülkenin fiyat hesaplamasına nazaran gereken sayısı vermesi durumunda bayi için bir hayat nefesi olacaktır. O hesaplamayı baz aldığımızda takribi olarak litrede 14 dolar-cent olmaktadır. İlgili kanunun acilen uygulanmasını talep ediyoruz. Maktu ya da bağıntılı hesaplamaya gereksinim yok, yalnızca ve yalnızca kanunun uygulanmasını istiyoruz” dedi.
“Yüzde 1,5 ile operasyon yürütülüyor”
Mevcut durumda akaryakıt dalının perakende kısmının yıl sonuna kadar dayanabileceğini belirten TÜGİAD Bursa Şube Lideri ve Simpet Akaryakıt Yönetim Kurulu Lider Yardımcısı Ahmet Parseker, “Enflasyonist ortamın sonucu olarak ocak ayında minimum fiyata bir düzgünleştirme yapılacak. Bu güzelleştirme ile birlikte akaryakıt istasyonları için de bir düzenleme yapılmazsa kesimde yeni kapanmalar olacaktır” dedi.
Akaryakıt istasyonlarının sanıldığı kadar büyük karlılıkla çalışmadığını belirten Parseker, “Bizim rafineri çıkışı ve pompa satış fiyatı ortasındaki brüt karımız yüzde 8. Bu hissenin yarısı istasyona yarısı ana dağıtım şirketine ilişkin. İstasyonlar akaryakıt satışından elde ettikleri yüzde 4’lük brüt karın yüzde 1’ini nakliyeye, yüzde 1,5’unu da POS süreçlerinde bankalara ödüyor. Kalan yüzde 1,5 ile de işçi maaşından vergiye, faturalara kadar başka bütün operasyonu yönetmeye çalışıyor. Kimi güzel lokasyondaki istasyonlar özel kar muahedeleri yapabiliyor ancak bölümün geneli bu durumda” sözlerini kullandı.
Yıl içerisinde taşıt tanıma sistemleri ile ilgili düzenleme ile bölümün nefes aldığını hatırlatan Parseker, “Akaryakıtta toptan kısımda hareket alanı daha fazla lakin perakende kısmın kendi kar marjını belirleme bahtı yok. Artan operasyon maliyetleri esasen birçok istasyonun kapanmasına neden oldu. Bir mühlet daha mevcut durumda işleyiş sürebilir. Ancak yılsonu yaşanması beklenen artışlar ile birlikte akaryakıtın perakende kısmında istasyonlar lehine bir düzenleme yapılmalı. POS kısmındaki masraflar ya da nakliyenin ana dağıtıcı ile paylaşılması üzere bahisler üzerinde çalışılabilir” diye konuştu.
“Sermayesi olan ayakta”
Yıl içerisinde kar marjlarında yapılan güzelleştirmenin oluşan maliyet artışları karşısında erimeye başladığını belirten Orhangazi TSO Başkanı ve Hatırlı Petrol hissedarı Erol Hatırlı, “Şu andaki fiyat oynaklığı da bizim için değerli bir sorun. Kent merkezlerinde günlük satışları 10 bin litrenin altında olan istasyonlar operasyonlarını yönetmekte hayli zorlanıyor. Sermaye gücü olanlar bir biçimde ayakta kalmaya çalışıyor lakin günlük satışı az olan bilhassa taşradaki istasyonların büyük kısmı ziyan eder pozisyona geldi” dedi.
“Sektör uyguna gitmiyor”
Birçok istasyonun maliyetleri azaltmak için gece ışıklandırmasını kapattığını, kimilerinin da gece vardiyalarını kaldırdığını söyleyen Hatırlı, “İstasyonların market kısımlarını geliştirerek oradan sağlanan karı artırıp istasyon masraflarını dengelemeye çalışıyoruz. Ayrıyeten 24 saat açık istasyonların operasyonel maliyetlerinin bir kısmı ile teknik ihtiyaçları döviz ile hesaplanıyor. Bu kısımda da değerli bir sorun yaşanıyor. Dal uyguna gitmiyor ve şu an gördüğümüz yılsonunda birçok istasyon ya kapısına kilit vuracak ya da iflasını açıklayacak” sözlerini kullandı.
“Çözüm bulunmazsa yılbaşında bayi kapanmaları başlar”
Petrol Ürünleri İşverenler Sendikası Başkanı İmran Okumuş, şu anda akaryakıt bayilerinin masraflarının gelirleri karşılamadığını söyledi. Okumuş, “Enerji maliyetleri, genel sarfiyatlar ve bilhassa yıl sonunda taban fiyatta olacak artış bayileri zorlayacaktır. Aslında şu anda gelirler sarfiyatları karşılamıyor. Şu anda en azından bizim üyelerde bayi kapanması yok ancak tahlil bulunmazsa yılbaşında bayi kapanmaları başlar” dedi. İmran Okumuş, sorunun temel olarak akaryakıt bayilerinin kârlarının maktu olmasından kaynaklandığını belirterek, yüksek enflasyon ortamında ise masrafların daima artmasına karşılık maktu bir gelir elde ettiklerini ve bunun da dengeyi bozduğunu vurguladı. Okumuş, mevcut görünüme dayalı olarak iktisat idaresi ve düzenleyici kuruluşlarla görüşmeler yaptıklarını ve bir teklif geliştirdiklerini belirterek, “ÖTV ve KDV’nin birleştirilmesi ve bir kısmının bayiye verilerek tüketiciye yansımayacak bir tahlil önerdik. Temel olarak maktu olan gelirlerin de oransal olmasını önerdik. Görüşmelerimiz de devam ediyor. Sıcak baktıklarını belirttiler. Yılbaşından evvel düzenleme çıkar diye bekliyoruz” bilgisini verdi.
