YASEMİN SALİH
Dünya Sıhhat Örgütü’nün Kuzey ve Güney yarıküreler için belirlediği grip aşısı devri yaklaştıkça akıllardaki sorular da artıyor. Türkiye için, 20202021 devrinde grip aşısı, ekim ve kasımda iki parti halinde gelecek. Fakat bu yılın en büyük handikapı, pandemiden ötürü bir anda katlanan talep artışının arzın çok üzerine çıkmış olması. DÜNYA, grip aşısında herkesin merak ettiklerini uzmanlarına sordu.
TÜRKİYE’NİN GRİP AŞISI KARNESİ NASIL?
Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ), her iki yarımküre için her yıl belirlenen tarihlerde mümkün olduğu kadar çok insanın grip ve pnömoni (zatürre) aşısı yaptırması gerektiğini açıklıyor. Bilhassa de “riskli grup”ta yer alan bireylerin her yıl sonbaharda aşılanmaları gerektiği belirtiliyor. Enfeksiyon Hastalıkları Derneği Başkanı Mehmet Ceyhan’ın verdiği bilgilere nazaran bu küme Türkiye’de yaklaşık 35 milyon kişilik büyük bir nüfus. Fakat evvelki yıllardaki kullanım oranlarına bakıldığında Türkiye’de genel nüfusun yüzde 1.5’i aşı yaptırıyor. Bu risk kümelerinde Türkiye’de aşılama oranları dünyanın hayli gerisinde seyrediyor. Meğer DSÖ riskli kümenin en az yüzde 75’inin aşı yaptırması gerektiğinin altını çiziyor.
Prof. Dr. Mehmet Ceyhan, kesinlikle aşı yaptırması gereken bir küme olduğunun altını çizerek, “Sağlıklı insanların da aşı yaptırmalarını öneriyoruz” diyor. Riskli küme olarak belirtilen başlığı ise şöyle açıklıyor: “65 yaş üstü yetişkinler ve 5 yaşına kadar olan çocukların aşı yaptırmaları gerekiyor. Bunun yanında kronik hastalıkları olanlar, bağışıklık sistemini etkileyecek tedavi görenler (kanser hastaları gibi), akciğer hastalıkları, bilhassa de astımı olanların kesinlikle grip aşısı yaptırmalarını öneriyoruz. Hamilelerde grip anne ve bebek vefatlarına yol açabildiği için hamileleri de bu kümeye koyuyoruz. Yalnızca kronik akciğer hastalıkları ve astımı olanlar Türkiye’de 20 milyon kişi ve evvelki yıllarda biz bunun yalnızca yüzde 4.4’ünü aşılayabildik.”
BU YIL YETERLİ DOZDA AŞI GELECEK Mİ?
Türkiye’de grip aşısı ruhsatı olan birkaç milletlerarası üretici var. Bunlar da tüm dünyadaki üretimlerini, bulundukları ülkelerdeki yıllık tüketime nazaran belirliyor. Türk Eczacıları Birliği’nden Serdar Türkaydın, Türkiye’de geçen yıl yaklaşık 2.5 milyon kişinin grip aşısı yaptırdığını söylüyor. Mecburî olmadığı için insanların grip aşısına ilgi göstermediğini anlatan Türkaydın, “Biz eczaneler olarak geçen yıl 1.5 milyon doz aşı verdik. Bunun dışında özel hastanelerde de aşı yapılabiliyor. Oradan da yaklaşık 1 milyon doz yapıldığını düşünüyoruz. Tam bir sayı bulunmamakla birlikte Türkiye, 2.5 milyon dozun üzerinde aşı kullandı. Üretici bir sonraki yılın planlamasını buna nazaran yapıyor. Yani bu yıl gereksinim 35 milyon, bize ayrılan üretim ise en fazla 3 milyon” diyor.
DEVLET GRİP AŞISINI KARŞILIYOR MU?
Grip aşısı “İsteğe bağlı aşı” kümesinde yer alıyor. Bununla birlikte Türkiye’de grip aşısı geri ödeme sisteminde yer alıyor ve fiyat devlet tarafından karşılanıyor. Aile doktorlarına gidilerek grip aşısı talep edilebiliyor. Bunun dışında eczaneye gidip aşı satın almak da mümkün. Enfeksiyon Hastalıkları Derneği Lideri Prof. Dr. Mehmet Ceyhan, “Biz burada bilim insanları olarak önceliğin riskli kümedeki bireylere verilmesini öneriyoruz; fakat Türkiye’deki 35 milyon kişilik gereksinimi karşılayacak bir üretim yok” diyor.
AŞININ, COVID-19’A TESİRİ VAR MI?
Bu sorunun karşılığı “Direkt bir tesiri yok” biçiminde. Ceyhan, şu anda grip ya da öbür bir aşının COVID-19’a tesiri olmadığını söylüyor. Ceylan, “Ancak pandemi devrinde belirlendi ki, bir beşere art geriye hem grip hem de koronavirüs bulaşırsa, ikisi de kalp ve akciğerleri etkilediği için seyri çok daha ağır olacaktır. Grip küçümsenmeyecek bir hastalık. Artık grip mevsimi yaklaşıyor. Bunun yanında koronavirüs de yükselişe geçti. Yani Kuzey Yarımküre’de olaylar artıyor. Bu nedenle DSÖ tüm ülkelere ‘mutlaka grip aşısı yaptırılmalı’ ikazında bulundu” ikazını yapıyor.
Sanofi Pasteur: Ani talep artışına yanıt verilmesi mümkün değil
Grip aşısıyla ilgili sorularımızı yanıtlayan Sanofi Pasteur Türkiye ofisi, hususla ilgili dünyadaki kurallara da değindi. Şirketten gelen cevapta şu bilgilere yer verildi: “Grip aşıları, yılda iki farklı kampanya halinde ve Kuzey yarıküre ülkeleri ile Güney yarıküre ülkeleri için Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ)’nün belirlediği suşlara (aşının içinde dahil olan 4 virüs tipi) nazaran farklı halde formüle edilerek üretiliyor. Sanofi olarak, ülkemizin de içinde bulunduğu Kuzey yarıküre için, Şubat 2020 ortasında DSÖ’nün yeni suşları belirlemesi ile üretim yaptık. Grip aşısında üretimi ve kalite denetimleri tamamlanan seriler, partiler halinde ülkelere dağıtılıyor. Tüm dünyada aşı dozlarının planlaması grip döneminden 8 -10 ay evvel, geçmiş devirdeki talep ve sayılar göz önüne alınarak yapılıyor. Bu hassas süreçte, apansız çıkan pandemi şartlarında dünya çapında ani gelişen bir talep artışına yanıt verilmesi, kapasite ölçüsü artmasına karşın, belirttiğimiz süreçlerden dolayı, mümkün değil.”
COVID-19 testleri temmuzdan itibaren daha ulaşılabilir oldu
Özellikle gurbetçi ve turistlerle ilgili açıklanan Avrupa Birliği koronavirüs seyahat kuralları çerçevesinde, COVID-19 testlerinin yaygınlaştığı görülüyor. Koronavirüs testleri temmuz ortalarından bu yana gerek kurumsal gerekse ferdî manada daha ulaşılabilir oldu. Kurumlar çalışanlarına ya da tedarikçilerine PCR ya da antikor testi yaptırmak istediklerinde büyüklüklerine nazaran farklı yollara başvuruyorlar. TİM üzere büyük kümeler, özel sıhhat kuruluşlarına bir davette bulunup ihale sistemini izledi. Bu sürecin sonunda lokasyonlarına yakın bir özel hastane ile muahede yapıp, binadaki tüm kurumlarla birlikte çalışanlara PCR ve antikor testi yapıldı. Fakat daha küçük şirketler de bu kadar uzun bir süreç olmamakla birlikte misal yolu izliyor ve bir özel sıhhat kuruluşuyla anlaşarak çalışanlarına test yaptırabiliyor. Sıhhat Bakanlığı’nın bu bahiste açıkladığı yaklaşık 270 laboratuvarda test yapılıyor. Hastaneler de testlerini buralara gönderiyorlar. Test fiyatları de hastanelere nazaran 250 TL’den başlayıp bin 500 TL’ye kadar çıkabiliyor. Bunun dışında devlet, gerekli gördüğü olaylara test yaptırıyor. Sonuçların süresindeki farklılık, PCR test kitine nazaran değişiyor. Bu kitler 100’er olaylık paketlerden oluşuyor. Kitin sonlarına denk gelinmişse sonuç çabucak çıkıyor, Kitin başlarında ise 100 hadisenin dolması beklendiği için sonuç uzayabiliyor.
İnternetten alınan test inançlı mi?
Son devirde sıhhat otoritelerini huzursuz eden bahislerden biri de internetten satılan COVID-19 ve antikor testleri. Şu anda eczaneler test satışı için yetkili değiller. İnternette fiyatı 50 ila bin 500 TL ortasında değişen çok sayıda test satılıyor. Eczacı Serdar Türkaydın, bunun kesinlikle denetim edilmesi gerektiğini ve toplum sıhhatini tehlikeye attığını vurguluyor. Türkaydın, “Yurtdışından ithal edilerek gelen, kaynağı belirli olmayan bu testleri birçok kişi yaptırıyor. İsteyen internetten ulaşıyor. Bu riskli bir durum zira hangi test ne kadar sağlam bilinmiyor. Beşerler en fazla daha evvel bir enfeksiyon geçirip geçirmediklerini öğrenmek için parmaktan alınan kanla yapılan antikor testlerine yöneliyorlar. Bu testlerin alınıp uygulanmasını önermiyoruz. Bakanlığın bu hususta planlama yapması, denetimlerin artırılması gerekiyor” diyor.
ECZACILAR: Bizi vatandaşla karşı karşıya getirmeyin
Türk Eczacılar Birliğinden Serdar Türkaydın, Türkiye’de daha evvel görülmemiş bir grip aşısı talebiyle karşı karşıya olduklarını belirtiyor. Görüştüğümüz kimi eczanelerin “Bende daha şimdiden 1.000 kişi aşı için listeye ismini yazdırdı” biçimindeki kelamlarını pahalandıran Türkaydın, “Matematik ortada. 35 milyon muhtaçlık, 2-3 milyonluk da doz var. Bakanlığın kesinlikle devreye girip planlama yapması lazım. Önceliği riskli kümelere veren bir aksiyon alınması gerek. Eczacı ile hastayı karşı karşıya getirmemesi gerekiyor. Bizler kimi durumlarda özel müsaadelerle ilaç getirebiliyoruz. Tahminen yeni bir müsaadeyle, eczacılar grip aşısını da bu türlü getirebilir. Böylelikle esasen COVID-19 nedeniyle kalabalıklaşan hastanelerde bir de grip yoğunluğu olmasını, bunun getireceği ek riskleri ortadan kaldırmış oluruz” halinde konuşuyor.
