Tamer IŞITIR
Çevresel atıklarla terra rosa topraklarının randımanını yüzde 20 artıracak özel polimerler geliştiren Doç. Dr. Cengiz Kahraman ve Doç. Dr. Gökhan Çaylı, Mars’ın toprağının da terra rosaya benzeri özellikler taşıdığını fark ettikten sonra kızıl gezegende tarım yapmaya odaklandı. Mars toprağını simüle edecek ikili, oksijen implante edilen “akıllı” polimerler aracılığıyla Mars’ta evvel tarımın sonra da kolonileşmenin kapısını aralamayı hedefliyor.
Türk bilim insanları, COVID-19 pandemisi ve çabucak akabinde patlak veren Rusya-Ukrayna savaşı ile ehemmiyeti uygundan güzele artan ziraî üretimde kabiliyetleri artıracak sıra dışı bir buluşa imza attı. İstanbul Üniversitesi- Cerrahpaşa, Mühendislik Fakültesi, Mühendislik Bilimleri Bölümü’nden Beşeri ve İktisadi Coğrafya Uzmanı Doç. Dr. Cengiz Kahraman ve Polimer ve Organik Sentez Uzmanı Doç. Dr. Gökhan Çaylı, tarımda randımanı artırmak ve yeni tarım alanları yaratmak maksadıyla odaklandıkları Akdeniz kızıl toprağı olarak bilinen terra rosa cinsi toprağın Mars’ın yüzeyindeki tabanla benzeri olduğunu fark ettikten sonra, başarılı sonuçlar aldıkları çalışmalarının patent süreçlerini hızlandırdı.
Kimya ve coğrafya üzere iki farklı disiplindeki uzmanlıklarını birleştiren ve dünyadaki tarım alanlarını ortalama yüzde 10, verimliliği ise yüzde 20 düzeyinde artıran işlevsel polimerlerle tarımdaki darboğaza nefes aldıracak ikili, fütüristik projelerini birinci defa DÜNYA’ya anlattı.
“Dünyadaki tarımı 50-60 yıl ileri götürebiliriz”
Akdeniz ve Ege bölgesinde yayılım alanı bulan terra rosa topraklarının verimlilik açısından 8 üzerinden 4-5 kabiliyet sınıfına dahil olduğunu tabir eden Doç. Dr. Cengiz Kahraman, önce bu kelam konusu toprağın verimliliğini birtakım polimerlerle artırmak istediklerini, daha sonra bu toprağın Mars yüzeyindeki toprağa çok benzediğini fark ettiklerini söyledi. Kahraman, “Gökhan Hocam’la (Çaylı) bunları konuşunca Mars toprağını simüle edip, polimerik bir gereçle bir tarım eseri yetiştirmenin yollarını aramaya başladık. Kendimizce başarılı da olduk” dedi. Mars atmosferinin ve yer kaidelerinin aslında tarıma uygun olmadığını lisana getiren Kahraman, “En azından oraya giden araçlardan gelen bilgiler ve imgeler bunun mümkün olmadığını gösteriyor. Biz burada Mars atmosferi ve coğrafik koşullarına bağlılığı en aza indirip, dünyadan götürülecek polimerlerle bitkiyi içten besleyecek bir yol geliştiriyoruz. Dünyadaki kimi atıkları çeşitli kimyasal proseslerden geçirerek polimerik materyal haline getiriyoruz. Akabinde polimerin içine oksijen implante ediyoruz. Artık de Mars toprağını ve atmosferini simüle etmek istiyoruz. Bunu yapacak araçlarımız elimizde var. Toprak olarak yeniden terra rosayı kullanacağız fakat bunu 600 derece sıcaklıkta ısıtıp bakteri ve mikroorganizmalardan arındıracağız. Daha sonra atmosferini de imkanlar ölçüsünde taklit etmeye çalışacağız. Prosesin üstünü kapatıp ortamı karbondioksitle besleyeceğiz. Atmosferi bu formda taklit etmiş olacağız. Patentini yazıyoruz, laboratuvar basamağımız olacak. Orada bitkilerin büyüme endeksine bakacağız. Kısa vadede bu basamakları tamamlayacağız. Şayet bu çalışmayı daha ileri boyutlara taşırsak dünyadaki tarımı da 50-60 yıl ileri götürebileceğimizi düşünüyoruz. Zira ona nazaran verimlilik manasında teknolojiyi geliştirmiş olacağız” formunda konuştu.
Polimer maliyeti 5 dolar
İlk etapta büyük ölçekli yatırım gerekmeyeceğini bildiren Kahraman, seri üretim için ise şimdiden bir şey söylemenin mümkün olmadığının altını çizdi. Polimer sistemi maliyetinin kilo başına ortalama 5 dolar civarında olduğu bilgisini veren Kahraman, 1 dönüm arazi için muhtaçlığa nazaran 1kg’dan 100 kg’a kadar kullanılabileceğini lisana getirdi.
TARIM ALANLARINI YÜZDE 10, REKOLTEYİ YÜZDE 20 ARTIRACAK
Öncelikli olarak Türkiye’deki, sonrasında dünyadaki tarımı uygunlaştırmayı hedeflediklerini belirten Cengiz Kahraman, ürettikleri polimerik gereçlerle eserlerin hem randımanını hem kalitesini artıracaklarını, hem de 5 ve üst sınıfta arazi kabiliyetine sahip topraklarda tarıma imkan sağlayacaklarını kaydetti. Kahraman, “Damla sulama sistemlerine polimeri sıvılaştırıp enjekte ediyoruz. Bitki hem sulanıyor hem polimerik materyalle besleniyor. Münasebetiyle bilhassa zeytin ve turunçgil üzere dikili tarımda biz bunun tesirini çok rahat görebiliriz. Tekniğimiz tarım alanlarının kullanımını yüzde 10, rekolteyi yüzde 20 seviyesinde artırıyor. Zeytin ekiyorsanız yanına kivi de ekebileceksiniz zira eser desenini de artıracak. Endüstriyel tarım eserlerinin artışına da tesir edebilir. Türkiye’de çok verimli tarım toprakları var, bunların birden fazla son 20 yılda ya yerleşmeye açıldı ya turizm tesislerine dönüştü. Bugün yaşadığımız tarım krizinin temelinde biraz da bu var. Kuşadası’nda Davutlar Ovası üzere çok verimli tarım yerinin yüzde 60’ı yazlık oldu. Ülke olarak bunun alternatifini yaratmak zorundayız. Bugün arazi kabiliyeti açısından daha geride bulunan toprakları tarıma kazandırmalıyız. Binaların tamamını yıkıp tekrar tarım alanı haline getiremeyeceğimize nazaran ekilemeyen araziyi ekilebilir hale getirerek tarıma kazandırmaya yönelik bir uğraş içindeyiz. Bir de “urban agriculture” dediğimiz kent tarımına imkan yaratabiliriz. Dünyadaki tarım topraklarının randımanını artırmak için daha kısa bir yolumuz var. Onun patent başvurusunu yaptık, konseylerden geçti. Yalnızca Ankara’dan patent evrakını bekliyoruz” sözlerini kullandı.
“Dünya’ya ömür Mars’tan taşınmış olabilir”
NASA’nın 1 milyar yıl boyunca Mars’ta su olduğunu tespit ettiğini aktaran Doç. Dr. Gökhan Çaylı ise dünya üzerindeki su varlığının Mars’tan daha kısa müddetli olduğuna dikkat çekti. Mars’ta da muhtemelen o süreç içerisinde hayatın geliştiğinin düşünüldüğünü söyleyen Çaylı, “Şu an Mars yüzeyinde su yok lakin toprağın altında katı yahut sıvı halde su mevcut. Yüzeyde canlı ömrü yok lakin hayat mikrobik seviyede de olsa Mars toprağının altında devam ediyor olabilir. Güney Kutbu’nda Mars’tan gelen meteroitler bulunmuştu. Bu meteoritleri incelediklerinde bakteri fosillerine misal fosiller bulmuşlardı. Lakin buldukları fosillerin boyutları olağan bakteri boyutlarının 10’da 1’i yani nanobakteri boyutuna uyuyor. Bu datalara baktığınızda tahminen dünyadaki ömür Mars’tan da gelmiş olabilir. Mars’tan gelen meteorlarla nanobakteriler dünyaya taşınmış olabilir” diye konuştu.
“3 kademeli sistemle Mars’ta tarım mümkün olacak”
Mars yüzeyinde tarımın nasıl gerçekleşeceğine ait soruya ise Çaylı, “Tohumlar buradan gidebilir, sonuçta bitkiye muhtaçlığımız olacak ancak bu organik bileşenleri nasıl temin edeceğiz? İşte bu polimerik materyaller ve çeşitli kimyasallarla. Biz oraya gittiğimizde tarım için 3 kademeli bir sistem düşünüyoruz. Birincisi atık materyallerden elde edeceğimiz hümik asit dediğimiz bitkilerin gelişmesini, besinini sağlayan kısım. Bunu atık materyallerden yapabiliriz. Yahut linyitin çok daha berbatı var; turba dediğimiz gereçler, Türkiye o istikametten çok varlıklı. Burada hümik asit üretebiliriz. Bu üretim sırasında hiç bakteriyel kontaminasyon olmayacak. Az ölçüyle çok fazla alanı besleyebiliriz. İkincisi atık gereçlerden de olur, fermentasyon yoluyla da olur, doğal polimerik materyallerimiz var. Cengiz Hoca’mla terra rosa topraklarının tarıma kazandırılmasıyla alakalı çalışmamızda polimer sistemi kullanmıştık. Çıkış noktamız terra rosada randımanı artırmaktı. Sonra fark ettik ki Mars’ın tabanı de terra rosaya benziyor. Orada da demir var burada da. Terra rosa, Demir (III) Oksit açısından çok güçlü, hem rengi hem bileşiği çok benziyor. Hatta Mars toprağı makul bir yüzdede Demir Oksit içeriyor. Bu Demir Oksit fazla ölçüde olursa bu sefer tarıma elverişli olmuyor. İkinci bileşen olarak hidrojel dediğimiz su tutan bir materyal kullanacağız. Komponentleri biyolojik olarak sentezlenen ve parçalanabilen materyaller olacak. İkincisi ortamda demiri bağlayacak, üç; suyu tutacak ve denetimli bir biçimde bu suyu salacak. Bomba olan kısım ise şu; literatüre baktığınızda toprağı oksijence zenginleştiren bir polimer olmadığını gördük. Daha doğrusu var ancak bizim düşündüğümüz halde yok. İşin püf noktası biraz o. Orada o doğal materyalden ürettiğimiz polimer yardımıyla süreci gerçekleştireceğiz. Mesela patlamış mısırın içeriği de polimer. Pirinç de polimer içeren bir gereç. Et de protein polimeri. Bunların hepsi doğal polimerler. O cinsten bir polimerik yapı düşünün. Bunun içerisinde o denli kümeler var ki denetimli bir halde oksijen sağlıyor. Yüksek değil, az ölçüde lakin bitki köküne sağlam biçimde yerleşmeyi sağlaması açısından olumlu katkı yapan bir materyal. Uzun müddet bu salınımı yapacak bir materyal. Hasebiyle bu 3 komponent bir ortaya geldiğinde kesinlikle orada sağlam bir ziraî gelişime yol açacak. Şu an oksijen üreten polimer kısmındayız. Patentini yazıyoruz. İmplantasyon süreci başarılı geçerse Mars’ta tarım yapacak kabiliyete sahip olacağız. Gerisi çorap söküğü üzere gelecek” değerlendirmesinde bulundu.
