Uzman Diyetisyen İzan Işık: Covid-19’dan korunmak için kâfi ve istikrarlı beslenin
:
Mehmet KAYA – ANKARA
Uzm. Dyt. İzan Işık, sıkça sorulan “besinlerin covid-19 virüsünden korunması” konusunda da; genel kural “Besin Güvenliğinin Dört Temel Adımına” hassasiyetle uyulması gerektiğini belirtti.
Yapılan yanlışlar ve bağışıklık sistemini güçlendiren besinler
“Bu devirde de her devirde olduğu üzere ‘mucize besin’ ya da ‘süper besin’ algısına kapılarak tek bir besine yüklenmek hakikat değildir.” ihtarını yapan İzan Işık, yapılan bir öteki yanlışın da konutlarda raf ömrü uzun olan makarna, pirinç, bakliyatlar vb. eserlerin stoklanması ve beslenmenin yükle bu cins besinlerle yapılması olduğunu kaydetti.
İzan Işık, istikrarlı beslenmeye yönelik olarak “Bu devirde bağışıklığı yüksek tutmanın en tesirli yolu sağlıklı, kâfi ve istikrarlı beslenmeden geçmektedir. Bu yüzden yeniden sağlıklı tabak modeline uygun beslenmek temel alınmalıdır. Sağlıklı tabak modelinde tabağın yarısını sebzeler, yüzde 25’ini tahıllar, yüzde 25’ini ise yüksek protein içerikli besinler (kurubaklagiller ile et ve et ürünleri) oluşturmaktadır. Bu türlü bir tabağın beraberinde de süt, yoğurt, kefir yahut ayran bulunmalıdır” dedi.
İzan Işık, meskende kalanların hareketsizlik, uyku ve beslenme nizamlarında bozulma üzere sıkıntılarla karşılaşabileceklerini de belirterek, “Salgından korunmak için bireylerin zarurî olmadıkça konutlarımızdan çıkmaması büyük ehemmiyet taşıyor. Birinci değerli nokta, meskende bir rutin oluşturmaktır. Bu bağlamda evvelce belirlenmiş uyku saatlerine ihtimam gösterilmeli, her sabah kesinlikle muhakkak saatte kahvaltı yapılmalı ve bunu takiben gün içerisinde öğün atlanmamalıdır. Mesken içi antrenmanları yapmak beden ve ruh sıhhatini olumlu tarafta etkileyeceği için ikinci adım bu olmalıdır” dedi. İzan Işık, su içilmesi, taze zerzevat ve meyve tüketimi ve öğünlerdeki besinlerin istikrarlı olması gerektiğini vurguladı.
Fazla C vitamininin yararı yok, kivi ile açık kapatılabilir
Uzm. Dyt. İzan Işık, C vitamininin kivi, yeşil biber, turunçgiller, koyu yeşil yapraklı sebzelerde ağır olduğunu, bireyin günlük muhtaçlığı olan 90 mg olan C vitamini muhtaçlığını 1 büyük uzunluk portakal, 1 orta uzunluk kivi yahut 1 yeşilbiber yiyerek sağlayabildiğini belirterek, fazlasının bedenden atılması nedeniyle gereksinimin üzerinde C vitimani alımının gerekmediğini kaydetti.
Endonezya’da yapılan bir çalışmanın sonuçları hakkında da açıklamalarda bulunan Uzm. Dyt. İzan Işık, “Turunçgiller ile curcumanın Sars-CoV-2’nin gelişiminde bir inhibitör olarak uygun potansiyel sergilediği sonucuna ulaşılmıştır. Bu bağlamda şimdi deliller ve çalışmalar kâfi olmasa da, turunçgiller ile curcuma bitkisinin yani bildiğimiz biçimiyle zerdeçalın koronavirüs profilaksisinde kullanılabileceği yorumu yapılabilir. Bilhassa antikarsinojenik tesirleri ile ön plana çıkan zerdeçalı baharat olarak yemeklerde kullanırken dikkat edilmesi gereken ise kesinlikle yağ ve karabiber ile tüketilmesi olacaktır zira bu etkileşim ile emiliminin arttığı bilinmektedir” dedi. Uzm. Dyt. Işık, yeşil çay, tarçın çayı, ıhlamur, adaçayı, zencefil çayı üzere bitkisel çayların bağışıklık yahut genel sıhhat üzerine olumlu tesirlerini görmek mümkün olsa da direkt koronavirüsten korunmak üzerine tesirleri olduğuna dair bir bilgi olmadığını söyledi.
Yaş sebze-meyve alınabilir lakin ambalajsız besinlerden uzak durun
Uzm. Dyt. İzan Işık, bu devirde konutta yemek hazırlamanın en yanlışsız davranış olacağını belirtirken, yaş zerzevat ve meyve hariç ambalajsız besinler ve paketli olmayan süt eserlerinden kaçınılması gerektiğini belirtti.
Enfekte olan bir kişinin hazırladığı besinden Covid-19’un bulaşabildiğine dair kesin bir bilgi olmadığını belirten İzan Işık, yüzeylerden bulaşma riskine karşı da dikkatli olunması gerektiğini belirtirken, olağan periyotlarda uygun meyve ve sebzelerin kabuklu tüketimini tavsiye ederken, salgın periyodunda soymayı tavsiye ettiklerini bildirdi.
Besinleri muhafaza yolu: Besin güvenliğinin dört temel adımı
Uzm. Dyt. İzan Işık, besinlerin hazırlanması ve elde edilmesine yönelik olarak hijyen önlemlerinin değerli olduğunu lakin Covid-19’un besin yoluyla bulaştığına dair kesin bir bilgi olmadığını vurguladı. Buna karşılık, yalnızca Covid-19’dan değil, besin aracılığıyla bulaştığı bilinen norovirüs, hepatit A üzere virüslerden korunmak ve hijyen kurallarına uymak için besin güvenliğin dikkat edilmesi gerektiğini anlatan İzan Işık, bunun da Besin Güvenliğinin Dört Temel Adımına ahenk ile sağlanabileceğini belirtti.
Marketten konuta döndüğümüzde nelere dikkat etmeliyiz?
Uzm. Dyt. Işık, “Besin Güvenliğinin 4 Temel Adımının” birincisinin “besinlerin temizliği” olduğunu, hem satın alma basamağında pak besinlerin tercih edilmesi gerektiğini, konuta getirildikten sonra da kesinlikle temizlenmesi gerektiğini belirtti. Uzm. Dyt. Işık şunları kaydetti:
“Marketten alınan paketli yiyecek ve içecek unsurları mutfağa yerleştirilmeden evvel kesinlikle temizlenmelidir. Bu noktada uzmanların en tesirli önerisi olan sabun ve su ile paklık yapılabileceği üzere, sabunun olmadığı durumlarda yüzde 60-70 alkol içeren kolonya ve dezenfektanlar kullanılabilir. Ayrıyeten bu ambalajlı eserler paketlerinden çıkarılarak, uygun kaplara boşaltılabilir.
Pazardan alınan zerzevat ve meyvelerin paklığında ise muhakkak sabun yahut deterjan kullanılmamalıdır. Bu besinler bol su ile yıkandıktan sonra var ise dış kabukları soyularak tüketilebilir. Sirkenin bakterisidal tesiri sebebiyle bu besinler sirkeli suda bekletilerek de tüketilebilir, fakat unutmamak gerek ki koronavirüs bir bakteri değildir ve şu anda sirkenin koronavirüse karşı esirgeyici olduğuna dair bir delil bulunmamaktadır”
Uzm, Diyetisyen İzan Işık, besin güvenliğinin ikinci adımının besinlerin ayrılması olduğunu belirterek, et ve et eserleri, süt ve süt eserleri, zerzevat ve meyveler, çiğ ve pişmiş her türlü besini birbirinden farklı biçimde saklaması gerektiğini kaydetti. Mutfak tezgahları ve lavaboların gün içerisinde nizamlı aralıklarla temizlenmesi gerektiğini de hatırlatan Uzm. Dyt. Işık, “Et eserleri ile sebzeler için kullanılan doğrama tahtaları da başka tutulmalıdır.
“Besin Güvenliğinin 4 Temel Adımının” üç ve dördüncü adımları olan pişirme ve soğutmada yönelik olarak ise İzan Işık, “Besinleri düzgün pişirmek ve uygun biçimlerde soğutarak buzdolabında koruma etmek son derece önemlidir” diye konuştu.
