Yasemin SALİH
Dünya COVID-19 pandemisinden kurtuluşun heyecanını yaşarken, “Yeni bir pandeminin eşinde miyiz” sorusuna neden olan “Maymun Çiçeği Hastalığı” gündeme geldi. 11 ülkede 100’e yakın hadisenin tespit edildiği ve tıbbi literatürde “monkeypox” denilen bu hastalık, aslında 50 yılı aşkın müddettir biliniyor. Pekala tam da yeni bir pandemiden çıkmışken, neden hortladı? COVID-19 ile bir ilgisi var mı? Hepsinden değerlisi yeni bir pandemi yaratır mı?
Bu soruların yanıtlarının Türk Tabipler Birliği Pandemi Çalışma Kümesi Üyesi ve Mersin Tabip Odası Başkanı Nasın Nesanır’dan aldık. Hususla ilgili uzun bir çalışma sonrasında TTB için bir rapor hazırlayan Nesanır’ın hastalıkla ilgili uygun ve berbat haberleri var.
COVID-19 üzere süratli yayılmıyor
Önce âlâ haberleri duymak istedik. Dr. Nesanır, 50 yıldan uzun müddettir bilinen bir hastalık olmasına karşın Monkeypox’un birinci kere bu kadar yaygınlaşarak birçok ülkede tespit edildiğini söyledi. Nesanır, “İyi haber; maymun çiçeği hastalığı COVID-19 üzere süratli yayılmıyor. Tekrar de beşerden beşere bulaşma mümkünlüğü sırf hane halkı ile hudutlu değil, hasta bireylere bakım sağlayanlar için de risk oluşturuyor” dedi.
Çiçek aşısı %85 inanç koruyor
TTB Pandemi Çalışma Kümesi Üyesi Dr. Nesanır’ın verdiği bilgilere nazaran maymun çiçeği virüsü, geçmişte önemli salgınlara ve ölümlere yol açmış olan çiçek hastalığıyla emsal sonuçlar yaratıyor. Fakat çiçek virüsüne nazaran hem daha az bulaşıcı hem de virüsün hastalığa dönüşme oranı daha düşük.
Çiçek aşısı olanların maymun çiçeği hastalığından yüzde 85 oranında korunduğunu belirten Nesanır, şu bilgileri verdi: “Çiçek hastalığını yok etme programı sırasında kullanılan aşılar maymun çiçeği hastalığına karşı müdafaa sağlamıştır. Maymun çiçeği hastalığının önlenmesi için onaylanmış yeni aşılar da geliştirilmiştir. Çiçek hastalığı tedavisi için geliştirilen bir antiviral ilaç, maymun çiçeği hastalığı için de ruhsatlandırılmıştır.”
Yayılma nedeni mutasyon olabilir
Peki uykuda olan bu virüs neden tekrar ve daha evvel görülmemiş biçimde yaygın halde olaylar yaratıyor? Dr. Nesanır, hastalığın ilk kez saptandığı Afrika dışında da salgınların olmasını, global seviyede ehemmiyet verilmesi gereken bir mevzu olarak nitelendirdi. Nesanır’ın ‘kötü haber’lerinden biri de mutasyon ihtimalinin düşünülmesi. Bunu da şöyle açıkladı: “Farklı kıtalarda, birbirleriyle besbelli teması olmayan insanlarda maymun çiçeği virüsünün tespit edilmesi; virüsün sessizce yayılıyor olabileceğini düşündürerek kaygıya neden oluyor. Çiçek aşısı genel olarak tüm ülkelerde aşı programından çıkarıldı. Bununla irtibatlı olarak azalan nüfus bağışıklığı, maymun çiçeği hastalığının tekrar canlanmasına sebebiyet vermiş olabilir. Dünyadaki olayların ani artışının, maymun çiçeği virüsünün geçmişe nazaran daha kolay bulaşmasını sağlayan bir mutasyonundan kaynaklanıp kaynaklanmadığını ve her bir maymun çiçeği hastalığı salgınının tek bir kökene kadar uzanıp uzanmadığını ortaya koyacak çalışmalar yapılmalı.”
Nasıl bulaşıyor, hangi belirtileri gösteriyor?
Bulaşma yolları; enfekte bir kişi yahut hayvanla yakın temas yoluyla olur. Ayrıyeten virüs bulaşmış bir malzemeden de insanlara geçebilir. Cinsel yolla da bulaşabilir. Lezyonlar, beden sıvıları, teneffüs damlacıkları, yatak örtüsü ve gibisi kontamine malzemelerle yakın temas yoluyla bulaşabilir. Az pişmiş et, bulaş olabilecek kemirgen çeşitlerin etlerini tüketme de riskli sayılıyor.
Belirtileri neler?
● Hastalığın belirti ve bulguları iki periyoda ayrılabilir. Birinci periyot ateş, halsizlik, öksürük, lenfadenopati (lenf bezlerinin şişmesi), ağır baş ağrısı, sırt, boğaz ve kas ağrıları, şiddetli halsizlik ile karakterize 0-5 gün ortasında süren yayılma devri.
● Maymun çiçeği hastalığının çiçek hastalığından ayırt edici bir özelliği lenfadenopatilerdir (şişmiş lenf düğümleri), bunlar döküntü başlangıcından 1 ila 2 gün evvel yahut nadiren döküntü başlangıcıyla birlikte ateşle ortaya çıkıyor.
● İkinci periyot ise ateşin ortaya çıkmasından sonraki 1-3 günde başlayan deri döküntüsü periyodu. Döküntü gövdeden çok yüz, kol ve bacaklarda daha ağır olarak görülüyor. Döküntüler genelde yüzde başlayıp (vakaların %95’inde) ve avuç içlerini ve ayak tabanlarını (vakaların %75’inde) tesirler.
● Maymun çiçeği hastalığı ekseriyetle iki ila dört hafta süren semptomlarla kendisini sınırlayan bir hastalıktır. Şiddetli hadiseler çocuklar ortasında daha sık görülür, virüse maruz kalma derecesi, hastanın sıhhat durumu ve komplikasyonların tabiatı ile ilgilidir. Altta yatan bağışıklık eksiklikleri daha berbat sonuçlara yol açabilir.
● Geçmişte çiçek hastalığına karşı aşılama kollayıcı olmasına karşın, bugün 40 ila 50 yaş ortası (ülkeye bağlı olarak) şahıslar, hastalığın eradike edilmesinden sonra dünya çapında çiçek hastalığı aşılama kampanyalarının kesilmesi nedeniyle maymun hastalığına daha hassas olabilir.
