Yeni tip koronavirüsün (COVID-19) birinci sefer Hindistan’da ortaya çıkan bulaşıcılığı yüksek Delta varyantının dünya genelinde yayılmaya başlaması ve aşılara muhakkak ölçüde direnç geliştirmesi salgının gelecekteki seyrine dair tasa yaratıyor.
Dünya genelinde tespit edilen her COVID-19 hadisesinin DNA sekansı çıkarılmadığı için Delta varyantının hangi ülkede kaç hadisede görüldüğünü kesin olarak tespit etmek mümkün değil. Varyantın, birinci defa ortaya çıktığı Hindistan’da ve İngiltere’de COVID-19 hadiselerinin yüzde 90’ını oluşturduğu varsayım ediliyor.
ABD Hastalık Denetim Merkezi, 5 Haziran’da toplanan COVID-19 numunelerinin yüzde 10’unun DNA’larının Delta varyantıyla eşleştiğini bildirdi. Ülkede Delta varyantın hissesinin öbür varyantlara nazaran giderek arttığı gözleniyor.
COVID-19’un yabani tipine (doğal fenotipine) ve mutasyona uğramış öbür varyantlarına oranla bulaşıcılığı yüksek Delta varyantının dünya genelinde hakim çeşit haline gelmesi bekleniyor.
Her virüs üzere COVID-19 da vakit içinde değişimler geçiriyor. Kelam konusu değişimlerin büyük kısmı virüsün temel özelliklerini değiştirmezken; “mutasyon” olarak isimlendirilen kimi değişimler, virüsün temel özelliklerini ve hasebiyle tesirini değerli ölçüde farklılaştırabiliyor.
Bilim insanları, COVID-19’un mutasyonlarının virüsün ne kadar kolay yayıldığını, hastalık tablosunu, aşıların bağışıklık sağlama seviyesini, teşhis, tedavi ve muhafaza önlemlerinin muvaffakiyetini etkilediğine işaret ediyor.
“Endişe Verici Varyant” (VOC)
Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ), COVID-19’un bugüne dek ortaya çıkan mutasyonları içinde 4’ünü “endişe verici”, 8’ini “izlenmesi gereken” varyant olarak tanımladı.
Örgüt, “Endişe Verici Varyant” (VOC) olarak tanımladığı mutasyonların, “virüsün bulaşıcılığını ve yayılma riskini artırabildiği, öldürücülüğünü yahut hastalık belirtilerini değiştirebildiği, tedbire ve denetim önlemlerinin aktifliğini azaltabildiği” ikazını yaptı.
COVID-19’un mutasyonlarını Ocak 2020’den bu yana takip eden DSÖ, 1 Mayıs’ta aldığı kararla harf ve sayılarla belirtilen isimleri dışında, birinci kere ortaya çıktığı ülkelerle anılan varyantların Yunan alfabesindeki harflerle isimlendirilmesine karar verdi.
“Endişe Verici Varyant” olarak belirlenen 4 varyanta Alfa, Beta, Gamma ve Delta; “İzlenmesi Gereken Varyant” olarak kategorize edilen 8 varyanta ise Epsilon (2 varyant), Zeta, Eta, Teta, Iota, Kappa ve Lambda isimleri verildi.
Endişe Verici Varyantlardan birinci defa İngiltere’de tespit edilene “Alfa”, Güney Afrika’da tespit edilene “Beta”, Brezilya’da tespit edilene “Gamma” ve Hindistan’da tespit edilen “Delta” denildi.
Delta varyantı: B.1.617.2
İlk kere Ekim 2020’de Hindistan’da tespit edilen “B.1.617.2”, DSÖ’nün “Endişe Verici Varyant” (VOC) kategorisine aldığı COVID-19 mutasyonlarının sonuncusu oldu.
“B.1.617” ismi verilen soyun bir alt tipi olarak ortaya çıkan Delta varyantı, “B.1.167.1” koduyla anılan Kappa varyantı ile “P681R” ve “L452R” ismi verilen iki mutasyonu paylaşıyor. Kappa’daki “E484Q” mutasyonu yerine Delta varyantında “T478K” mutasyonu bulunuyor.
Virüsün insan hücrelerine tutunmasını ve nüfuz etmesini sağlayan diken proteinine tesir eden kelam konusu mutasyonlar, bulaşıcılığı artırırken bedenin antikor direncini azaltıyor.
Hindistan’daki ani olay artışının sorumlusu
Delta varyantı, Hindistan’da martta başlayan ve günlük hadise sayılarının 400 bine kadar çıktığı ikinci büyük salgın dalgasının sorumlusu olarak görülüyor.
Hindistan’da günlük hadise sayısı 24 Mart’ta 50 binin, 4 Nisan’da 100 binin, 15 Nisan’da 200 binin, 21 Nisan’da 300 binin, 30 Nisan’da 400 binin üzerine çıktı.
DSÖ, Delta varyantını 4 Nisan’da “İzlenmesi Gereken Varyant”, 11 Mayıs’ta ise “Endişe Verici Varyant” kategorisine aldı.
İngiltere Halk Sağlığı Kurumu, mayısta yaptığı değerlendirmede, Delta varyantının yayılma suratının birinci kere İngiltere’de ortaya çıkan COVID-19’un Alfa varyantına nazaran yüzde 51 ila 67 fazla olduğu ikazında bulundu.
Hastalık tablosu farklılaşıyor, aşıların bağışıklık direncini düşürüyor
Baş ağrısı, boğazda kuruluk, burun akıntısı ve ateş üzere grip gibisi hastalık belirtilerine yol açan Delta varyantı, COVID-19’un evvelki tiplerinde görülen öksürük, teneffüs gerilimi, sırt ağrıları üzere zatürre, soğuk algınlığı gibisi hastalık tablosundan farklılaşıyor.
Delta varyantının ayrıyeten aşılara karşı da belli seviyede direnç geliştirdiği saptandı.
Hindistan Tıbbi Araştırma Kurulu (ICMR), Bharat Biotech şirketinin COVID-19’un yabani tipi ile geliştirdiği inaktif aşının varyantlara karşı tesirine dair yayımladığı araştırmada, aşının B.1.617 ailesindeki mutasyonları etkisiz hale getirmekte başarılı olduğunu lakin bunu daha düşük aktiflikle yapabildiğini ortaya koydu.
İngiltere Halk Sağlığı Kurumu da yaptığı araştırmada, Pfizer-BioNTech ve AstraZeneca-Oxford aşılarının her ikisinin de birinci dozda Delta varyantına karşı yüzde 33, ikinci dozdan sonra da Pfizer-Biontech’in yüzde 88, AstraZeneca-Oxford’un ise yüzde 60 tesirli olduğunu belirledi.
Daha evvel yapılan klinik denemelerde, her iki aşı da COVID-19 yabani tipine karşı ikinci dozun akabinde yüzde 90’ın üzerinde muvaffakiyet sağlamıştı. İki aşının varyantın bulaştığı şahıslarda hastaneye yatışları ise sırasıyla yüzde 96 ve yüzde 92 engellediği kaydedildi.
Dünya genelinde baskın tıp haline gelmesi bekleniyor
DSÖ, 19 Haziran’da yaptığı açıklamada, bulaşıcı özelliği yüksek Delta varyantının dünya genelinde baskın tıp haline gelmesinin beklendiğini bildirdi.
DSÖ’nün Haftalık Salgın Güncellemesi raporuna nazaran, Delta varyantı 29 Haziran prestijiyle dünyada 96 ülkede görüldü. 7 ülkede ise Delta varyantının dahil olduğu “B.1.617” soyundan örneklerin tespit edildiği bildirilirken örneklerin hangi varyanta ilişkin olduğu belirtilmedi.
“Adı Konulmuş Global Salgın Soylarının Türoluşsal Saptanması” (PANGOLIN) isimli milletlerarası data tabanına nazaran, 29 Haziran prestijiyle 71 bin 829 COVID-19 numunenin DNA’sının Delta varyantıyla eşleştiği İngiltere en fazla doğrulanmış olayın görüldüğü ülke pozisyonunda bulunuyor.
İngiltere’yi 6 bin 724 doğrulanmış hadise ile Hindistan, 4 bin 260 ile ABD ve 1392 ile Almanya izliyor.
Ülkelerin DNA dizisi belirleme kapasitesi arttıkça tespit edilen Delta varyantı örneklerinin artması, varyantın dünya çapında giderek yayıldığının işareti olarak yorumlanıyor.
“Delta artı” varyantı
Hindistan Sağlık Bakanlığı, Delta varyantının ilk defa nisanda Nepal’de ortaya çıkan bir türev mutasyonunun “endişe verici varyant” olarak sınıflandırıldığını duyurdu.
“AY.1” ve “AY.2” olarak isimlendirilen ek mutasyon çizgilerinin virüsün daha kolay yayılmasına, akciğer hücrelerine daha kolay bağlanmasına yol açtığı ve antikor tedavisine direnci artırdığı belirtildi.
“Delta artı” ismi verilen varyant, Hindistan’ın 3 eyaletinde yaklaşık 40 bireyde tespit edilirken ABD, İngiltere, Portekiz, İsviçre, Japonya, Polonya, Rusya, Nepal ve Çin’in olduğu 9 ülkeye daha yayıldı.
Bilim insanları, yeni mutasyonun “Endişe Verici Varyant” olarak kıymetlendirilmesi için şimdi kâfi bilginin bulunmadığının altını çiziyor.
Türkiye’de 26 vilayette 224 hadisede Delta varyantı tespit edildi
Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, 29 Haziran’da yaptığı açıklamada, Türkiye’de genetik sekansı belirlenmiş 224 Delta varyantı hadisesi tespit edildiğini bildirdi. Bakan Koca, “Delta plus (artı) daha yok ancak delta varyantı artıyor. 138 sekansı belirlenmiş hastadan bahsetmiştim, şu an 224’e çıktı. Bunun 134’ü İstanbul’da. 16 vilayette görülen delta varyantı, şu an 26 vilayette görüldü.” tabirlerini kullandı.
