Türkiye’nin günümüzde diyabetin en süratli artış gösterdiği ülkelerden biri olduğuna dikkat çeken Bahçeşehir Üniversite Hastanesi Medical Park Göztepe’den Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanımız Prof. Dr. Fulya Akın, bunun en değerli nedeninin ise hayat modeli, gelişen teknolojinin getirdiği hareketsiz hayat, gerilim, klâsik beslenmenin kaybolması ve makûs beslenme olduğunu söz etti. Endokrinoloji ve Metabolizma Hastalıkları Uzmanı Prof. Dr. Fulya Akın, 14 Kasım Diyabet Günü hasebiyle kıymetli ikazlarda bulundu.
Fast-food tüketimi diyabeti tetikledi
Giderek yaygınlaşan fast food, şekerli besin tüketiminde artış, spordan uzak bir ömür şekli diyabetin süratle artmasına yol açtığını belirten Prof. Dr. Fulya Akın, “Türkiye’de diyabetin önlenmesi, toplumun diyabetten korunması, erken teşhis, diyabetin ilerlemesinin önlenmesi ve komplikasyonlardan korunma emeliyle beslenme ve fizikî aktivite bahislerine ehemmiyet verilmesi ile mümkündür” dedi.
Akın kelamlarını şöyle sürdürdü: “Toplumun çok kıymetli bir kısmı diyabeti tanımamakta ve diyabetin en değerli hazırlayıcı risk faktörleri (hareketsiz hayat ve berbat beslenme) ile ilgili tehlikelerin farkında değildir.
14 Kasım Dünya Diyabet Günü’nde gayemiz, diyabet algısı ve şuurunu artırmak olmalıdır.
Tip 2 diyabetin hayat usulü değişiklikleri ve farmakolojik tedavilerle önlenmesi ucuz, kolay ve toplumsal ölçekte uygulanabilecek bir yol olarak görülmektedir.”
Haftada 150 dakika idman yapın
Akın, Türkiye’de diyabet konusunda yapılan değerli çalışmalardan TURDEP 2 araştırmasının sonuçlarına nazaran, diyabet sıklığının yüzde 90, bilinmeyen şeker hastalığının ise yüzde 110 arttığını belirterek, “Tip 2 diyabet, önlenebilir bir hastalıktır. Yalnızca haftada 150 dakika (haftada 5 gün, günde 30 dakika tempolu yürüyüş) yapılan antrenmanın diyabet gelişimini yüzde 40 azalttığını biliyoruz. Buna diyet, beslenme alışkanlıklarının değiştirilmesi de eklendiğinde Tip 2 diyabeti yüzde 70 oranında önlemek mümkündür. Geleceğimizi diyabetten koruyalım. Ulusal seviyede birinci maksadımız, toplumsal olarak hakikat beslenme alışkanlıklarının geliştirilmesi olmalıdır” sözlerini kullandı.
Ülkemizde 10 milyon kişi diyabet sorunu yaşıyor
Fulya Akın, “14 Kasım, Kanadalı doktor Frederick Banting’in insülini bulup diyabet tedavisinde çığır açtığı gündür. Bu nedenle her yıl 14 Kasım Dünya Diyabet Günü olarak kutlanmaktadır. İnsülin yaşamsal değere sahip bir hormondur. İnsülin eksikliği yahut etkisizliği nedeniyle oluşan diyabet ve prediyabet (diyabet hastalığı adaylığı) toplumda yaklaşık 10 milyon kişiyi kapsayan kıymetli bir halk sıhhati problemidir. Her yıl dünyada 7 milyon bireye diyabet tanısı konulmaktadır. Hayat stili diyabet riskini artıracak istikamette süratle değişen toplumumuzda diyabet şuurunun yerleştirilmesi açısından farkındalığı artırmak son derece önemlidir” değerlendirmesinde bulundu.
Risk grubundakiler test yaptırmalı
Diyabet semptomları açısından kuşkulu durumlar ve yüksek riskli bireyler dışında, çocuklar ve hamile olmayan erişkinlerde diyabet tanısı için açlık kan şekerinin tercih edilmesini gerektiğini tabir eden Akın, “Diyabet semptomları açısından kuşkulu durumlarda ve yüksek riskli şahıslara açlık kan şekeri olağan sonlarda olsa bile, OGTT (Oral Glukoz Tolerans Testi) de yapılmalıdır. Risk grubundaysanız, test yaptırmalısınız” dedi.
Tedavideki temel sorunlar
Akın, günümüzde diyabet tedavisinin önündeki temel meselelerin genel olarak 5 başlıkta tanımlanabileceğini belirterek kelamlarına şöyle sürdürdü:
• Diyabeti önlemedeki başarısızlık.
• Teşhis konmamış diyabetliler.
• Diyabet tanısı konmuş bireylerin tedavi altına alınamaması.
• Tedavi gören diyabetlilerin optimal tedavi gayelerinden uzak olması.
• İnsülin tedavisine geçişteki direnç.
Doymuş yağlardan uzak durun!
Tip 2 diyabetin gelişmesinde çevresel faktörlerin rolü açıktır. Toplumların çağdaş hayat biçimini benimsemesi, insanları daha az hareket etmeye ve beslenme alışkanlıklarını süratle değiştirmeye yöneltmiştir. Son çeyrek yüzyılda doymuş yağlardan güçlü, posadan yoksul, kalorisi yüksek ve süratli hazırlanan beslenme şeklinin benimsenmesi diyabet sıklığında süratli bir artışa yol açmıştır. Bugünkü bilgilerimiz ışığında, Tip 2 diyabetin hayat stili değişiklikleri ve farmakolojik tedavilerle önlenmesi ucuz, kolay ve toplumsal ölçekte uygulanabilecek bir sistem olarak görülmektedir.
Diyabet yalnızca kan şekeri yüksekliği mi?
Kanda şeker düzeyinin uzun vadeli olarak yüksek olması, diyabet meselelerine yol açar.
Bu durum kalp ve kan damarlarını bozarak göz, hudut ve böbrek hasarlarına, kalp krizi ve inmeye neden olabilir. Kan yağlarının yüksek olması ve hipertansiyon üzere ek problemler diyabeti daha da ağırlaştırabilir.
Diyabet denetiminin sırları
Diyabetle uğraş için beslenme konusuna yeteri kadar kıymet verin. Bilhassa şeker ve şekerli besinlerle un-nişasta zengini yiyecekler, yüksek kalorili şeyleri yiyip içerken bir defa değil, 41 defa düşünün. Hareketsizlik meselenizi ortadan kaldırın. Hayatınıza aktivite katın. Bununla da yetinmeyin, çabucak her gün en az 30 dakika yürüyün yahut diğer bir idman yapın. Kilo fazlalığı tuzağına düşmeyin. Bel etrafınızı dikkatle izleyin. Kilo artışlarını önemseyin. İnsülin direncinin, reaktif hipogliseminin, açık ve zımnî diyabetin işaretlerini öğrenip ciddiye alın. Yıllık sıhhat denetimlerinizde yalnızca açlık şekerinizi değil, tokluk şekeri ve insülin kıymetlerinizi de öğrenip değerlendirin.
COVID-19 diyabetlilerde daha şiddetli geçiyor
Diyabet hastalarının daha sık COVID-19 geçirdiğine dair elimizde bir delil bulunmuyor. Bununla birlikte diyabetli hastalar COVID-19’a yakalandığı vakit koronavirüs hastalığı daha şiddetli seyrediyor. Aslına bakarsanız, şeker hastalarında çeşitli enfeksiyonların daha sık geliştiği ve daha şiddetli seyredebildiği uzun vakittir biliniyor. Şeker hastaları influenza ve zatürre açısından da sağlıklı topluma nazaran daha büyük risk altındadır.
Şeker hastaları ilaçlarını aksatmamalı
Şeker hastaları bilhassa bu devirde kan şekerlerinin nizamlı gitmesi için uğraş göstermelidir. Mümkünse toplumsal arayı koruyarak ve hijyene dikkat ederek antrenmanlara başlamalıdır.
Diyetin yanında şeker ilaçlarının kullanılması aksatılmamalıdır. Hastanın hastaneye gidemediği devirde hastalar meskende kan şekeri ölçümlerini yapmalıdır. Gerekli durumlarda hastalar hekimine başvurmalı ve kan şekeri tedavisi her hastaya mahsus olarak tecrübeli doktorlar tarafından düzenlenmelidir. Şayet bir şeker hastasında öksürük, ateş, nefes darlığı üzere COVID-19 bulgusu varsa vakit kaybetmeden hastaneye başvurmalıdır.
