Yasemin SALİH
Dünya, salgınından kaçarken sıhhatte birçok alanda doluya tutuldu. Bunlardan biri de kan bankalarının durumuyla ilgili. Türkiye’de COVID-19 periyodunda bilhassa hematoloji ve onkoloji hastaları için kan bulmakta zorluk çekildi. Zira Kızılay’a yapılan kan bağışları virüs dehşetiyle yüzde 90 oranında azaldı.
Dünyada her yıl 14 Haziran, ABO kan kümesi sistemini bulan Nobel ödüllü bilim insanı Karl Landsteiner’ın doğum günü olması nedeniyle “Dünya İstekli Kan Bağışçıları Günü” olarak kutlanıyor. Bu yıl ise kutlama yerine, salgında kan bağışıyla ilgili farkındalık yaratmak üzere etkinliklere odaklanıldı. Kan vermek isteyenlerin de almaya gereksinim duyanların da akıllarında kıymetli sıhhat soruları var.
COVID-19 salgınında kan vermek ve almakla ilgili telaşlarla ilgili DÜNYA’nın sorularını, Acıbadem Hastaneleri Hematoloji Uzmanı Prof. Dr. Mustafa Çetiner yanıtladı.
1- COVID-19 kan yoluyla bulaşır mı?
Şu ana kadar COVID-19’un kan yolu ile bulaştığına dair net bir delil bulunamadı. COVID- 19’un asıl bulaş yolu damlacıklar. Çok daha az sıklıkta ise hava yolu ve yüzey teması ile bulaş olabiliyor. Kan bağışı sırasında COVID-19 kapmaktan korkulmamalı. Şayet maske, fizikî aralık ve hijyen kuralına ahenk sağlanırsa itimatla kan bağışı yapılabilir.
2-Aşı olan kan verebilir mi?
COVID-19 aşısı olduktan sonra ateş başta olmak üzere kırgınlık, kas ağrısı üzere şikayeti bulunmayan; kendini düzgün hissedenlerin kan bağışında bulunmasında sakınca yok. ABD’de FDA tekliflerine nazaran COVID- 19 aşısı sonrası beklemeden kan verilebilir.
3-Canlı aşı mı başkaları mi tesirler?
Bazı otoriteler önlemli olmak açısından aşı olduktan sonra bir hafta beklenmesini öneriyor. Bir haftanın nedeni aşıya bağlı yan tesirlerin büsbütün kaybolmasını beklemek. Canlı virüs içeren aşı sonrası bekleme mühleti ise 2 ila 4 hafta olarak öneriliyor. Türkiye’de şu anda kullanılan aşıların hiçbiri canlı virüs içermiyor. O yüzden aşı sonrası 2-4 hafta beklemek de gerekmiyor.
4-Kan verince antikor düzeyi düşer mi?
Yetişkin bir beşerde yaklaşık 5-7 litre kan bulunduğu kabul ediliyor. Kan bağışı sırasında ise donörden yaklaşık 450 cc kan alınıyor. Kan verdiğinizde antikor seviyenizin azalacağından korkmamalısınız. Verdiğiniz kan ölçüsü; sizde toplam bulunan kan hacmine nazaran hayli düşük kalıyor. Bu yüzden bağış sırasında verdiğiniz kan ile birlikte azalan antikor ölçüsü göz arkası edilebilecek kadar düşük ölçüde. Öbür yandan bağışıklık cevabından sorumlu hafıza B hücreleri ve T hücreleri hala bedeninizde; kemik iliğinizde bulunduğu için antikor üretimi ve bağışıklık devam eder. Sıkıntı kanda değil, hafıza hücrelerde dönüyor.
5-Başkasından kan alınca antikor azalır mı?
Aynı formda siz diğerinden kan aldığınızda da antikor ölçünüz azalmaz. Zira size verilen kan ölçüsü; toplam kendi kanınızın hacmine nazaran hayli azdır. Yani bir tesiri olmayacaktır. Ve hala bağışıklıktan sorumlu B ve T hücreleriniz, yani hafıza hücreleriniz fonksiyonunu sürdürecektir.
