İngiliz bilim adamı Francis Galton 1906 yılında İngiltere Plymouth’da bir seyahatinde canlı hayvan pazarında “öküzün tartısı yarışması”na şahit olur. Bu yarış için ahali bilet alır. Müsabakaya, çoban, kasap ve yetiştirici üzere uzman bireyler olduğu üzere, “uzman” tarifine girmeyen meraklı şahıslar, köy ahalisi ve hatta ziyaretçiler bile katılır. Dahası, “sıradan” bireylerin sayısı, uzmanlardan kat kat fazladır.
Gelelim yarışa 🙂
Ortaya bir öküz konulur. İştirakçilere: ‘kesildikten ve derisi yüzüldükten sonra kaç kilogram et çıkacağı’ sorulur. 800 iştirakçi köy meydanında sergilenen öküzün yüküne ait iddiasını bir kağıda muharrir. Ve çekilişe katılırlar. En yakın varsayımda bulunan ödül kazanacaktır.
Galton, müsabaka sonrası, kâğıtların hepsini toplayıp, varsayımlara göz atmış. Ve görmüş ki;katılan 800 kişinin iddialarının ortalaması 538.65 kilogramdır ! Yaptığı anket sayesinde fark etmiş ki, topluluğun ortalamasının kusur hissesi %1.
YANİ: Uzman olmayanların çoğunluğu oluşturduğu bu topluluk, öküzün gerçek tartısını 935 gram kadar bir yanılgı ile bilebilmiş. Hatta sıradan çiftçilerin ortak aklının tek tek uzmanlardan daha uygun olduğunu saptar. Topluluk birçok eksperin yaptığı varsayımdan daha uygun bir iddiada bulunmuştur.
Galton bu deneyi tekraren tekrarlayarak şu gerçeği görmüş ki, “konuyla alakasız olsalar bile kitlelerin de bir fikri-kanaati-tahmini vardır ve bu ölçü doğruya işaret etmektedir.”
“Öküzün Tartısı Yarışması” James Surowiecki’nin “The Wisdom of Crowds”(Kitlelerin Bilgeliği) kitabının başlarında anlatılmıştır. Bu kitapta üstünde durulan Kitlelerin Bilgeliği Teorisine nazaran, “çok sayıdaki çok bilmeyen kişinin bilgisi”, “az sayıdaki çokbilmiş kişinin bilgisi”nden daha üstün olabiliyor. YANİ: Kitleler GERÇEĞİ görebiliyor.
“Kim 500 milyar ister?” müsabakasından örnek verirsek; yarışmacılar uzman yakınlarına sormak için telefon joker hakkını kullanırlardı. Her vakit uzmana sorulduğunda yanlışsız yanıt alabilme oranı, stüdyodaki seyircilere sorulduğundakinden daha DÜŞÜK bir ihtimaldi.
Her insan kestirimde bulunurken kusur yapar, yani doğruyu tam olarak bulamaz. Şayet elinizde gereğince müşahede var ise, kimi beşerler eksik söyleyeceği, birtakım beşerler da fazla söyleyeceği için, ortalamada yanılgı hissesinin sıfır olması beklenir. Yani kitleler doğruyu ehil şahıslardan daha güzel bulurlar. Buna KİTLELERİN BİLGELİĞİ denir.
Lakin bunun için kimi şartlar vardır!
Bu şartlar sağlandığında çok sayıda insanın ortak aklı, o kümesi oluşturan tek tek bireylerden daha hakikat sonuçlara ulaşabiliyor. Hatta kümenin aklı, o kümenin içindeki en akıllı bireyden daha üstündür.
ŞARTLAR:
1. Çeşitlilik. Beşerler merkezi bir aklın güdümüne girmez, kanaatlerini hiçbir kısıtlama olmaksızın iletebilirse.Yani; kalabalık olabildiğince farklı görüşten insanlardan oluşmalı. Aykırısından söylersek, birebir fikirde insanlardan oluşan bir kalabalığın kararı o kadar da yerinde olmuyor.
2. Merkeziyetçi bir yapının olmaması. Hiyerarşik yapılarda kolektif akıl faal hale gelemiyor.
3. Bağımsızlık. Bireyler karar verirken etrafındakilerin tesiri altında kalmamalılar.
4.Elbette bir karar verme sisteminin kurulması, şahısların özel kararlarının kolektif karara dönüşebilmesinin sağlanması.
Makalemi okuduğunuz için teşekkür ederim. 🙂 Bir sonraki makalemde görüşmek üzere. Sevgilerimle..
