Çocukluktan erişkinliğe geçiş periyodu olarak tanım edebileceğimiz ergenlik periyodu, tanımı üzere kısacık ve evvelden olduğu üzere 13-18 yaşları ortasında süratle geçen bir süreç değildir. Günümüzde 10 yaşındaki bir çocuğun ergenlik belirtileri gösterdiğini ve 20’li yaşlarına kadar devam ettirdiğini görebiliriz.
Ebeveyn olarak hepimiz gerçek olanı yapmak ve âlâ birer anne baba olmak isteriz. Bu emelle kimimiz kendi tecrübelerini referans alır, kimimiz kendi anne babalarından öğrendiklerini kimimiz de hepsini harmanlayıp üzerine çocuk yetiştirmekle ilgili yazılmış kitaplardan, yapılmış araştırmalardan edindiğimiz bilgileri ekleyerek elimizden gelenin en güzelini yapmak için çabalarız. Vakit zaman ,ne yaparsam yapayım olmuyor ümitsizliği ile kendimizi çıkmazda hissedebiliriz.
Değişen şartlar, dijital dünyanın hayatımıza getirdikleri üzere bir çok faktör, günümüzde ergen-ebeveyn ilgisinde istikrarları değiştirmekte ve anne babaların genç yetişkin olma arifesindeki çocuğuna ulaşmalarını zorlaştırabilmektedir. Ergenlerin dünyasına girebilmek, neler yaşadıklarını anlamak, davranışlarının nedenlerini görebilmek bize bu manada kolaylık sağlayacaktır.
Çocuğunuzun Beyninde Neler Oluyor?
Yeni doğan bir bebeğin beyni etrafındaki her şeyi emmeye hazırdır. Bir çok bilgi genetik olarak kodlanmış bile olsa, bu bilgiler kullanılmak için tecrübe bekler. Bu tecrübeler, büyüdükçe etraflarından, bilhassa aile içinden, aldıkları uyaranlar, yansılar, davranışlarla oluşur ve ne kadar çok kullanılırsa o kadar yerleşik bir hal alırlar. Ergen çocuğunuzun, öfke, inatçılık ve huzursuzluğa yönelik eğilimi, bu tecrübelerin çizdiği yollar olarak çıkar karşımıza. 10-11 yaş civarında yani tam da ergenlik devrinin başında beyin gelişimine devam ederken tıpkı vakitte da bir değişim periyoduna girer. İşte bu durum tam da konutumuzda yapmış olduğumuz bahar paklığına benzeri.
Nasıl ki konutumuzda genel bir paklığa başladığımızda tüm dolaplar, çekmeceler açılır içleri boşaltılır, kullanılacaklar ve kullanılmayacaklar formunda ayırılırsa ve bu süreçte konutta sistem kalmamış, her şey ortada ve bir karışıklık varsa, çocuğunuzun beyni de bu türlü bir karışıklık içindedir. Zira o da çocukluk boyunca yaşadığı davranışları, denetlenemeyen hisleri, tahminen üzücü olayları, edindiği bilgileri, tecrübeleri ne varsa beyninin dolaplarından çekmecelerinden çıkarmış ve tıpkı konuttaki üzere bir karışıklığın içindedir. Üstelik neyi saklayacak neyi atacak bunun kararını vereceği bir süreçten geçmekte ve bunu tek başına yapacağı için son formunu alması yıllar sürecektir. Bu kargaşayı yaşayan çocuğumuza nasıl yardımcı olacağız? Öncelikle verilen reaksiyonları ve karşılıkları anlamak hem anne babayı hem de çocuğu rahatlatabilir.
Ani ve bize anlamsız gelen reaksiyonlar: hepimiz bir tehlike anında ne yapacağımızı düşünmeden ani yansılar veririz. Beyni gelişmeye devam etmekte olan bir ergende beynin bu bölgesi hayli hassastır ve bir yetişkine tecrübeleri sonucu doğal gelen bir durum tecrübesiz bir ergen için çok büyük bir tehlike manasına gelebilir. O denli ki bir iç çekiş, bir kaş hareketi bile onun için tehdit içeriyor olabilir.
Kendimizi tanımak: Siz nasıl bir ebeveynseniz çocuğunuzda o denli bir ergen olur. Meseleler karşısında tıpkı fonksiyonsuz reaksiyonları mi veriyoruz? Tutarsız davranışlarımız var mı? Vazgeçilmez kıymetlerimizi biliyor muyuz? Bunları çocuğumuza nasıl söz ediyoruz? Bu soruların yanıtlarını biliyor olmamız ergenle bağlantıda kolaylık ve netlik sağlayabilir.
Olumsuz hisleri yaşamasına müsaade vermek: Hiç kimse çocuğunu üzgün, huzursuz ya da öfkeli görmek istemez. Ama bu hislerden sıyrılması için onun yerine harekete geçmek yerine, tahlili ona bırakmak, alternatif yollar bulma hünerini kazandırır, gerilimle başa çıkmasını sağlar ve sorumluluğu artırır.
Ebeveyn yansıları: Rastgele bir durum karşısında anne babanın üzgün ve incinmiş görünmesi hislerinde karışıklığa neden olur. Reaksiyonlar sakin, dengeli ve manalı olduğunda öz kontrol artar. Kurallar ise vakte nazaran esnetilmeli, yaşa gör güncellenmelidir.
Çocuğumuz da bizi tanımalı: Çocuklarımızın bizi bildiğini ve tanıdığını varsayarız. Ne istediğimizi, ne düşündüğümüzü ve nedenlerini bildiklerine inanırız. Sonları zorlamalarının nedeni sonlarını bilme gereksiniminden kaynaklanır. Bu yüzden daima test ederler. Bizi tanırlarsa bu sonları belirlemek çok daha kolay olacaktır.
Ayna misyonu: Çocuklar anne babalarının reaksiyonlarını kopyalar ve onlara geri yansıtır. Bu alışveriş beynin yapısını geliştirir ve yolları sağlamlaştırır. Birebir biçimde sakinlik, sorun çözme mahareti ve toparlanabilme mahareti de kopyalanır.
Tüm bu süreç her şeyden evvel doğallık ve samimiyet gerektirir. Alıcıları bu kadar açık olan ergen, geçersiz neşeyi, üstü kapalı telaffuzları, sıkılan dişleri çabucak algılar. Düzmece iseniz sahteliğinizi algılar.
Tabi ki tüm çocuklar birbirinden farklıdır ve doğal olarak her çocuğun ergenlik devri de farklı geçecektir. Her aile birebir meselelerle karşılaşmayabilir. Ortak ve değişmez olan, her ergenin beyninde bir bahar paklığı olmasıdır. Değişen ve farklı olan paklığın nasıl yapıldığıdır.
