Oyuncak seçimi çoklukla ebeveynlerin ikilem içerinde kaldığı bir durum olarak karşımıza çıksa da gözden kaçırılan asıl nokta değerli olanın oyuncak değil oyun olduğudur.
Oyun, birçok ailede, çocuklarının onları rahatsız etmeden kendi kendine oyalandığı bir süreç olarak değerlendirilse de, aslında çocuğun gelişim ve eğitiminin ayrılmaz bir modülüdür.
Oyun yoluyla çocuk hem dış dünyayı tanıma fırsatı yakalar hem de küçücük vücutlarında biriktirdikleri o süper enerjiyi en kabullenebilir biçimde harcar.
Ayrıyeten oyun, çocuğun en güçlü ve doğal dürtülerinden biri olan saldırganlık dürtüsünü boşaltmasına yardımcı olur.
Çocuğun biz yetişkinler kadar geniş olmayan toplumsal etrafları, farklı irtibat modellerinin kopyalandığı oyunlarda karşımıza çıkar. Bir çocuğu, iki oyuncak bebeği muhtemelen anne ve babanın günlük diyaloglarından kopyalanmış bir biçimde konuşturduğuna, oyuncak otomobilleri ile oynarken, ebeveyninin araç sürerken takındığı halleri sergilediğine, küçük kardeş rolündeki oyuncak bebeğini cezalandırdığına birçok defa rastlamışızdır. Bu bize hem çocuğun dış dünyayı nasıl algıladığıyla ilgili hem de bize yanlışsız tuttuğu aynadan kendimizle ilgili ipuçları verir. Bu bağlamda oyun boş vakitlerin kıymetlendirilmesi değil, çocuğun gelişmekte ve değişmekte olan kişiliğinin bir yansımasıdır.
Oyunun bir başka rolü çocukların çeşitli biçim ve boyuttaki oyuncaklarla oynarken kimi bilişsel kavramları da öğrenmelidir. Büyük-küçük, uzun-kısa, renkli-renksiz üzere zıt kavramlar yanında, nesneye yönelik farklılıkları ve benzerlikleri de anlamasına yardımcı olur. Kare yahut dikdörtgen kavramsal manada çocuk için pek bir şey söz etmese de üzerinde yemek yediği masanın dikdörtgen olduğunu bilmek ilgisini çekecektir.
Başlangıçta, tek başına oynamayı tercih eden çocuk, oyunun içeriğinin zenginleşmesi ve oyunda muhtaçlık duyulan figürlerin çoğalması ile yakın etraftan oyuna iştirake müsaade vermeye başlar ve küme oyununa geçer. Lakin birinci çocukluk periyodunda egosantrik olan yapı oyunda kuralları koyma konusunda ısrarcıdır. Bu birebir vakitte birinci kişilik çatışmalarını da ortaya çıkarır ancak birebir vakitte çocuk, yetişkinlere ilişkin dünyada edineceği role de birinci hazırlığını yapmaya başlar.
Çocuğun oyunda takındığı tavırda ailenin çocuğa yaklaşım biçimlerinin tesiri büyüktür. Gelişim devirlerinin karakteristik özellikleri bir yana bırakılırsa, çok hoşgörülü yaklaşım sergileyen ailelerin çocukları oyun esnasında paylaşıma daha kapalı ve uyumsuz bir karakter çizerken, çok otoriter yaklaşım sergileyen ailelerin çocukları pasif, pasif-agresif yahut saldırgan tavırlar takınabilmektedirler.
YAŞLARA NAZARAN OYUN
Yeni doğanların odalarına girdiğimizde birinci göze çarpan şey mecmualardan çıkmışcasına dizayn edilmiş yerler olduğudur. Çoklukla çocuğun gereksinimlerinden fazla, bilhassa annelerin bu kutlu sorumluluğa erişinceye kadarki kurduğu hayallerin bir yansıması görünümündedir. Aslında bebeğin odasındaki bu renk cümbüşü ve farklı yerlerden sarkan, hareket eden gereçler çocuklarınızın birinci oyuncaklarıdır.
Bizlerin suratlarımızı biçimden şekile sokarak yaptığımız hareketler, başucunda dönen müzikli kutu yahut duvar kağıdındaki biçimler 2-3 aylık bebeğinizin algısını, onlara ulaşmak ve tutmak için yaptığı her atılımda motor gelişmesini tetikleyen oyunlardır aslında…El kol uyumu geliştikçe etrafındaki nesneleri yakalayacak ve onları birbirine vurarak çıkan sesle oyununu zenginleştirecektir. 0-18 aylık çocuklara oyuncak seçerken onlarda merak uyandıracak sebep sonuç münasebetleri kurabileceği, renkli, farklı boyutlarda, kırılmayan, yumuşak ve tercihen yıkanabilir oyuncaklar seçilmesi gerekir. Yürümeye başladığında, bu hareketini motive edecek onunla birlikte hareket eden yahut takip edeceği oyuncaklar seçilebilir.
2 yaşına kadar çocuklar ekseriyetle birbirlerine paralel oyun oynayabilirler. Ya yalnız oynarlar ya da tıpkı ortamda olmalarına karşın farklı nesnelerle oynayabilirler.
2 yaşından itibaren biraz daha toplumsallaşmaya başlayan çocuk, yakın etraftaki figürlerin rollerini tekrarlamaya başlar. Bebeğiyle annesi üzere konuşmaya çalışırken, babası üzere gazete okumaya çalışabilir, boş bardaktan su içebilir. Yaş ilerledikçe polis, tabip üzere toplumsal rolleri taklit etmeye başlar. Bu yaş çocuklarında sebep-sonuç bağları kurabilecekleri, büyük modüllü yap-bozlar, renkli çubuklar tercih edilebilir.
4-6 yaşlarında çocukların cinsel kimliklerinin karakteristiğine uygun oyun ve oyuncaklara yöneldikleri görülmektedir. Erkek çocuklar özdeşim kurdukları maskülen figürleri oyunlarına dahil ederken, kızlar daha çok feminen karakteristikte oyunlar oynarlar. Bu devirde ana karakteristik özellik çoğunlukla anne yahut babanın taklit edilmesidir. Bu devirde siz isteniz de istemeseniz de kendi cinsiyetine uygun oyuncakları seçecektir. 10-12 kesimli yap-bozlar, demonte büyük modüllü otomobil vb. oyuncaklar, her türlü boyama kitabı tercih edilmelidir.
Her periyot için lakin bilhassa okul öncesi devir için, bulunması, uygulanması en kolay oyun ve oyuncak “su” dur. Çocuğun saldırgan eğilimlerini baskılayan, olumsuz gücünü boşaltan su, bu özelliğinin yanı sıra suyun içine bırakılacak ikincil gereçlerle çocuğun yaratıcılığını ve analitik düşünmesini de geliştirir.
Hiçbir yaş ve şartta elektronik oyuncaklar çocuğun gelişimine katkıda bulunmazlar. Sebep ve sonuca dair tüm bilgiler elektronik devreleri ortasına sıkıştırıldığından çocuğun yaratıcılığının gelişmesine katkıda bulunmazlar.
Yazımızdan da anlaşılacağı üzere; asıl değerli olan oyundur, oyuncak değil…Oyuncak gayeye giden yolda bir araç olmaktan öteye gitmez. Oyuncak ona atfedilen rol ve paylaşımla kıymet kazanır. Bir çocuk için etrafınızdaki rastgele bir nesne oyuncak olabilir, kâfi ki onunla oynayacak koskoca bedenlerde çocuksu yüreklerini koruma eden oyun arkadaşları olsun.
