Son yıllarda ne çok yaşar olduk beklenmedik öfke patlamalarını ve şiddetin beklenmeyen yüzünü.
Öfke herkesin deneyimlediği temel ikincil bir histir. Temelinde farkında olmadığımız önemsenmemek, yetersiz olmak, istenmemek üzere öteki bir birincil his vardır.
En son ne vakit öfkelenmiştiniz? Hatırladınız mı? En son ne vakit öfkelendiğinizi bile hatırlayamıyorsanız, yazının devamını okumanıza gerek bile yok. Lakin hatırladıysanız, devam edin okumaya. ?
Ne olmuştu? Biri ya da birilerinin kelamları ve davranışlarından kendinizi atak altında mı hissetmiştiniz? Ya da biri ya da birileri saygısızlık mı yapmıştı ya da size haksızlık mı etmişti? Ya da yapmamanız gereken bir yanlışınız öbürleri tarafından görülmüştü?
Oburlarının davranışlarını okurken düşmanca, aşağılayıcı, makûs ya da saygısızca bir yaklaşım hissettiğinizde ve bunu bilerek yaptıklarını düşündüğünüzde, öfkenizin yükseldiğini gözlemleyebiliyor musunuz?
Artık şu soruyu soralım: Sizce neden bu durumları şahsi alıyorsunuzdur, kırılıyor ve ciddiye alınmadığınızı, önemsenmediğinizi düşünüyorsunuzdur? Haydi bu durumlardan birkaç örnek verelim:
Eleştirildiğinizde
Birisi önünüze geçtiğinde
Mağazada sizinle ilgilenilmediğinde
Bekletildiğinizde
Partneriniz hobisiyle sizinle geçirdiği vakitten daha çok vakit geçirdiğinde
Zayıf ya da eksik taraflarınız latife yollu lisana getirildiğinde
Bu ve gibisi durumlarda süratle ivmelendiğinizi deneyimlediyseniz tekraren, bu ve gibisi durumlar sizde aslında nereye dokunup hangi duyguyu tetikliyor, ona bakmalısınız. Öfkeyle baş etmenin en hakikat ve sağlıklı usulü tarifleri değiştirmektir.
Dünyaya geldiğimiz andan itibaren fizyolojik (soluk alma, yeme, içme, ahenge, vb. temel fizyolojik ihtiyaçlar) ve güvenlik (kişinin kendisini, ailesini inançta hissetmesi, sağlıklı barınma gerekliliklerinin karşılanması) gereksinimlerimiz karşılandıktan sonra ilişkin olma ve sevgi gereksinimimiz ve sonrasında gelen paha gereksinimleri (kabul ve onay görme, kâfi ve başarılı hissetme) sağlıklı doyurulmayan bireylerin bu birincil hislerle baş etmede yaşadığı zorluklar sıklıkla ikincil bir his olan öfke olarak kendini göstermektedir.
Özdeğerimiz düştükçe, kendimizi daha çok başarısız, atak ve tehdit altında, kırılmış, diğerleri tarafından hürmet görmemiş ve önemsenmiyor hissederiz. Kıymetimizin diğerleri ve oburlarının davranışları ile belirlendiğini düşünürüz.
Haydi bir bakalım: kendinize karşı hoşgörülü müsünüz? Kusurlarınızı affeder misiniz? Kendinize sabrınız var mıdır? Yoksa kendinize kızar, hatalar, kendinizi daima eleştirir misiniz?
Ne dersiniz yanlışlarınızı çok mu önemsiyorsunuz? Kusurlarınızı ve zayıf taraflarınızı itiraf etmek yerine kendinize öfkeleniyor musunuz? Kendinizi olmanız gerektiği kişi olmadığınız için yetersiz ve maharetsiz mi buluyorsunuz? Siz kendinizde yumuşak karın bulundurdukça, yumruk atan çok olur ve sizin canınız acır. Biz yalnızca uygun, hoş, olumlu, başarılı, becerikliden oluşmuyoruz. Bizim makûs, nahoş, olumsuz, başarısız, maharetsiz taraflarımız var, hatta zaaflarımız bile var. Biz insanız. Tüm bu olumlu ve olumsuz özelliklerin bileşkesi bizi insan yapıyor. Biz aksaklıklarımızla hoşuz. Hani diyorlar ya, kendimizi olduğumuz üzere sevmeliyiz. Çok hakikat, kendimizi sahiden de olduğumuz üzere sevmeliyiz. Biz her tıp aksaklığımıza karşın sevilmeye layığız.
Her şey ve herkes sizin doğrularınıza nazaran mi olmalı, davranmalı? Sizin doğrunuz, en yanlışsız mu? Şayet öyleyse, okumaya devam. ?
Diğerlerinden rica etmiyoruz, talep ediyoruz. Bir durumun ya da davranışın istediğimiz üzere şekillenmesini talep ediyoruz. Karşımızdakiler de buna uymalılar, zira en doğrusu bizim doğrumuz. Onlar bize nazik ve saygılı davranmalı, zira biz onlardan daha güzel biliyoruz. Onlar bizim doğrularımıza nazaran davrandıklarında, külfet olmaz, hayat çok daha hakça, kolay ve çabuk akar. İstediğimiz üzere davranmamaları bizi önemsemedikleri, “adam yerine koymadıkları” manasına gelir ve bunun karşılığı öfke ve maalesef sonrasında gelen şiddettir.
Öfke idaresini öğrenirken sıklıkla öfkelendikten sonra nasıl şiddete yönelmeyeceğimiz öğretilir seminerlerde, kurslarda. Nefes uygulayın, gevşeyin, çıkın açık havada uzun ve süratli yürüyün, tenis oynayın, avazınız çıktığı kadar müzik söyleyin ya da perküsyon kursuna gidin. Evet, birinci etap farkındalığı oluşturup şiddete yönelmemektir, lakin temel değerli olan tarifleri değiştirmek ve özdeğerimizi yükselterek öfkenin oluşmamasını başarmaktır.
Taleplerinizi ricaya çevirin.
Sizin doğrunuz her daim en gerçek değildir.
Kendinizi olduğunuz üzere kabul edin, yanlışlarınızla, zayıflıklarınızla. Siz aksaklıklarınızla da hoş ve sevilmeye layıksınız.
En büyük müsamahayı kendinize gösterin.
Aksaklıklarınıza gülüp geçin.
Herkes üzere sizin de kusur yapmaya hakkınız olduğunu unutmayın.
Kusurlarınızı sevin. Kusurlarımızla öğreniyoruz hayatı.
Sağlıklı beslenin, sistemli uyuyun.
Dinlenmenin sizin de hakkınız olduğunu asla unutmayın. Gün içinde mutlak kendinize küçük küçük nefes alma vakitleri ayırın, anı ve kendinizi fark edin. Kendinizi âlâ hissetmek için küçük mükafatlar verin kendinize.
Olur da ivmelenmeye başlarsanız, çabucak yeri değiştirin, tertipli nefes alın, kendinizi en güzel ve huzurlu hissedeceğiniz bir yerde hayal edin.
Lakin asla öfke patlaması yaşayacak düzeye getirmeyin kendinizi. Siz çok özel ve değerlisiniz. Sakinleştiğinizde kendinizi makûs hissetmenize neden olacak bir şey söylemeyin ve yapmayın.
Hayatta sağlıktan sonra en değerli şeyler ağız tadı ve huzurdur. Bunları kendinizden esirgemeyin.
