Obsesif-kompulsif karakter

Birçok insan vakit zaman çeşitli durumlarda evham, dert ve takıntılara kapılabilir. Fakat günlük hayatta ortaya çıkan bu durumlardaki hisleriyle ve kanılarıyla gayret edebilir ve sorunlarını hayatını etkileyecek kadar büyük bir noktaya varmadan tahlile ulaştırabilir. Obsesif kompulsif bozukluk ismi verilen anksiyete bozukluğuna sahip olan bireylerde ise; takıntılı niyetler günlük ömrü etkileyecek ve günlük aktivitelerini kısıtlayacak seviyeye ulaşmıştır. Dünya Sıhhat Örgütü datalarına nazaran Obsesif kompulsif bozukluk ( OKB) , dünya çapında 15-44 yaş ortasında hastalık nedeniyle iş göremezliğe sebep olan vilayet 20 hastalık ortasındadır. OKB dünyada her yaş kümesinden milyonlarca insanı etkileyen ve ekseriyetle ergenlik çağında başlasa da belirtiler vakitle artar. Erkeklerde daha erken başlamasına rağmen bayanlarda daha sık görülmektedir.

Obsesyon kişinin zihnine girmesine pürüz olamadığı, zihninden uzaklaştıramadığı istenmeyen, takıntılı fikir ve dürtülerdir. Bireyin isteği dışında oluşurlar, mantıkdışı olarak değerlendirilirler ve fakat başa çıkamadıkları bu fikirler ağır kahır ve huzursuzluğa neden olurlar. En sık karşılaşılan obsesyon tipleri; kişinin kendisine ya da diğerlerine mikrop bulaşmasından şiddetli derecede korkması, etraftaki eşyaların sistemli ve simetrik durmasını sağlamak için şiddetli tasa, ölümcül bir hastalığa yakalanmaktan şiddetli derecede korkma, kişinin kendisine ya da diğerlerine kurşun ya da radyoaktivite üzere çevresel atıkların bulaşacağına dair duyulan şiddetli endişe, sevilen birinin başına makus bir şey gelebileceğine dair şiddetli dehşet, farkında olmadan birine ziyan verebileceğine şiddetli bir biçimde inanma, kişinin bir cenazede çığlık atmak üzere toplum tarafından kabul görmeyen davranışları gerçekleştirebileceğine dair duyduğu şiddetli dert ve de rezil olmaktan korkma, cansız nesnelere ziyan vermekten şiddetli derecede korkma, şeytanca ve günahkar düşünmekten korkma, etraftaki eşyaların gereğince düzgün ve simetrik olmadığına dair duyulan şiddetli dert olarak sıralanabilir.

Obsesif fikirlere sahip bireyler, bu kanıların yarattığı gerilimden kurtulabilmek yahut azaltabilmek için kompulsiyon olarak isimlendirilen zorlantılı davranışlara ve zihinsel aksiyonlara yönelebilir. En sık karşılaşılan kompulsiyon çeşitleri; daima paklık yapmak, tekrar tekrar duş alma, ellerini tahriş olana kadar yıkaması, el sıkışmayı yahut kapı tokmağına dokunmayı reddetmek, Kapıların, camların ve ocağın kapalı olduğunu daima olarak denetim etmek, her şeyin istenilen sistemde olduğundan emin olabilmek için daima etrafı toplamak, rutin işleri yaparken içinden yahut yüksek sesle daima sayı sayma, kişinin sessiz bir biçimde bir duayı ya da söz bütününü daima tekrar etmesi, işleri aşikâr bir sayıda yapma gereksinimi hissetme, genelde rahatsız edici olan akıldan çıkmayan ve uykuyu bölen söz imajlara takılı kalmak, pahası olmayan şeyleri toplama yahut biriktirme, benzeri eserlerin tıpkı biçimde sıralanması için ağır güç sarf edilmesi olarak sıralanabilir. Bireylerde obsesyon ve kompulsiyonuntek bir çeşidi görülebileceği üzere farklı OKB çeşitleriyle birlikte de görülebilir.

Doğum sonrası görülen OKB de görülen bir durumdur. Hamilelik devrinden sonra çocuğun doğumu ile başlayan davranışlar doğum sonrası OKB olarak isimlendirilir. Bilhassa birinci sefer anne olan şahıslar birçok hormonal değişimin ve hissin bir ortada yaşandığı bu periyotta bilhassa anksiyeteye bağlı hastalıklarda artış olabilir. Araştırmalar, doğum sonrasın

periyodun OKB riskini artırabileceğini ya da semptomlarının şiddetinin artabileceğini ortaya koyuyor.

Her ne kadar genelde ergenlikte yahut 20-30 ortası görülmesi daha yaygın olsa da çocuklarda da bu hastalık görülebilir. Takıntılı kanılara yahut dürtülere sahip olan çocuklar berbat şeylerin olmasını engellemek için takıntılı davranışlara yönelebilirler. Düşündüklerinden, hislerinden ve yaşadıkları hakkında konuşmaktan utanabilirler bu yüzden ailelerinden etraflarından saklama eğilimi gösterebilirler. Etraflarındaki şahısların öğrenirlerse alay edeceklerine inanabilirler. OKB sonucunda çocuklar okulda derslerine ve ödevlerine odaklanmakta sorun yaşarlar ve arkadaşlarıyla yaptıkları aktivitelerden zevk almazlar. Genelde huysuz, hudutlu ve üzgün olabilirler. Karar vermekte ve seçim yapmada zorlanabilirler. Giyinmek, sırt çantası hazırlamak ve banyo yapmak üzere günlük işlerde daha çok vakit harcayabilirler.

Rastgele bir mutlaklık kazanmamasına rağmen OKB’nin nedeni olarak birkaç varsayım üzerinde durulmaktadır. OKB’li hastaların anne-babalarında ve öteki birinci derecede akrabalarında OKB’nin sık görülmesi hastalığın genetik olabileceğini düşündürmektedir. Biyolojik olarak bakacak olursak, beyin üzerinde yapılan araştırmalarda beynin birtakım bölgelerinde ve bilhassa beynin içindeki sinirsel iletimde kıymetli rolü olan seratonin hususunun fonksiyonlarında bozukluk saptanması bunların OKB’nin nedeni olarak araştırılmasına yol açmıştır. Kimi çevresel gerilim yaratıcı sorunlar örneğin; taşınma, iş yahut okulla ilgili sorunlar,evlilik de neden olabilmektedir. Çocukluk çağı travmaları (örneğin; cinsel istismar, sevilen birinin ölmesi) da OKB’nin gelişmesinde rol oynar. Ayrıyeten titiz ve mükemmeliyetçi şahıslar OKB’ye daha yatkın bireylerdir.

Tedavide kullanılan birkaç usul kullanılmaktadır. İlaç tedavisinde, antidepresanilaçlar, ve bilhassa seratonin üzerinde tesirli olan Seratonin Geri Alım Engelleyiciler yaygın ve başarılı bir formda kullanılmaktadır. Tesirlerinin görülmesi için iki hafta kadar beklenmelidir. Tesirli olup olmadığına karar vermek için en az 10 hafta müddetince beklenmelidir. Tesirli olması durumunda arttırılarak en az iki yıl müddetince kullanılmalıdır.

Bilişsel-davranışçı terapiler OKB tedavilerinde bir öteki tesirli tedavidir. Davranışçı terapide hedef, hastanın dert oluşturduğu için kaçınma davranışlarına neden olan düşüncelerle( obsesyon) karşı karşıya getirmek ve korkuyu azaltmak için devreye giren tekrarlayıcı davranışları ( kompülsiyon) engellemektir. Maksat rahatsızlık veren niyetin oluşturduğu korkuyu söndürmek ve alışma durumunu sağlamaktır. Buna alıştırma tedavileri ismi verilir. Bilişsel terapide, hedef rahatsız edici niyetin oluşturduğu sorumluluk hissini azaltmaktır. Sorumluluk biçiminde bir algı olmadığında hastalar akla gelen rahatsızlık veren niyetleri yansızlaştırmak ve etkisiz kılmak için tekrarlayıcı davranışlar gösterme muhtaçlığı duymayacaklardır. Gaye kanıları gerçek üzere algılamayı azaltmaktır. Tedavide sorumluluk algısının gerçekliği ve hangi fikir yanlışları sonucu abartılı tehdit ve tehlike algılarının ortaya çıktığı hastayla bir arada belirlenir. Bilişsel yanılgılar bulunduktan sonra fonksiyonel olmayan kanıların fonksiyonel ve gerçekçi fikirlerle yer değiştirilmesi sağlanır. Kanılarının felaketle sonuçlanacağını düşünen hastaların bu kanıları durdurmak yerine akıllarına getirilmesi sağlanır ve korkulan sonuçların olmadığını görmeleri sağlanır. Tedavide bilişsel davranışçı terapi bazen tek başına bazen de ilaçla bir arada kullanılabilmektedir ve tedavideki rolü çok büyüktür.

Son olarak, OKB’li hastalar sıklıkla takıntılı fikirleri ve tekrarlı davranışları etraftakiler tarafından fark edildiğinde, öğrenildiğinde nasıl karşılanacakları hakkında telaş duyarlar. Birden fazla hasta ayıplanacağı ve dalga geçilip küçük düşürülebileceğini düşünmekten ötürü hislerini açığa vurmazlar. Damgalanma derdinden ötürü tedaviye hastalık başladıktan çok daha sonra gelirler. Aile üyeleri ve arkadaşları bu takıntılı davranışların huzursuzluk verse bile hastanın bu durumu engelleyemediği gerçeğini unutmamalı ve ona takviye olmalıdır.