Down Sendromlu Çocuklarda Lisan ve Konuşma Gelişimi
Down sendromlu çocuklarda gecikmiş yahut bozuk konuşma ve lisan gelişimi birçok çalışmada bildirilmiştir. Bu gecikme ve bozukluk çoklukla erken periyotta ortaya çıkmaktadır. Down sendromu doğumdan evvel tespit edilebildiğinden ötürü ebeveynler çocuklarının bağlantı ve lisan tarafından gecikeceğini bilmektedirler. Bu bilgi Down sendromlu çocukların ebeveynlerine olabildiğince erken devirde müdahalede bulunma imkanı sağlamaktadır. Bağlantı gelişimi doğumdan itibaren başlamaktadır (Roberts ve ark., 2008).
Down sendromlu çocuklarda erken devirde lisanı manaya hünerleri sözel olmayan zeka gelişimleri doğrultusunda ilerleme göstermektedir. Söz edici lisan gelimine bakıldığında bilhassa birinci sözcükler beklenen seviyede olabilmekte; lakin ilerleyen periyotlarda tabir edici lisanda hem sözcük dağarcığı hem de kelam dizimi gelişiminde gecikmelerin olduğu görülmektedir. Sonuçta alıcı lisanları söz edici lisana nazaran daha ileri seviyede olmaktadır (Kürkçüoğlu, 2009).
Down sendromlu çocuklarda geniş ferdî çeşitlilik görülmesine karşın, birinci sözcüklerini çoğunlukla olağan çocuklardan daha geç söylemekte ve sözcük dağarcıkları daha geç gelişmektedir. Birebir vakitte gramatik cümle kurmakta zorluk çekmektedirler. Bununla birlikte Down sendromlu çocuklarda telegrafik konuşma eğilimi ve zayıf söylem, bilhassa yabancı beşerlerle konuşmada anlaşılırlıklarını düşürmektedir.
Yapılan araştırmalarda Down sendromlu çocukların lisan gelişimi açısından sağlıklı çocukların çok gerisinde kaldıkları tespit edilmiştir. Down sendromlu çocuklar Fraser (l978)’e nazaran birinci sözlerini 1 ila 6 yaşları ortasında, kısa cümleleri ise ortalama 5 yaşında kullanmaktadırlar. Smith (1977) yaptığı bir araştırmada Down sendromlu çocukların, sağlıklı çocukların gelişim süreçlerinin ortalama 9 ay gerisinde kaldıklarını tespit etmiştir. Nöther (1981) bu tespite ek olarak, Down sendromlu çocukların yalnızca gelişim süreci açısından sağlıklı çocukların gerisinde kalmadıklarını, ayrıyeten içerik ve cümle yapışı açısından da yaşıtlarına nazaran daha kolay cümleler kurduklarını belirtmektedir (Buckley, 1993).
Down sendromlu çocukların konuşmaları sıklıkla anlaşılmazdır. Bu çocukların manaya üzere başka lisan maharetleri, Down sendromlu olmayan ve zeka geriliği olan çocuklara nazaran konuşma marifetlerinden daha düzgündür. Birtakım araştırmacılar Down sendromlu çocukların konuşmalarının yalnızca gecikmiş olduğunu tez ederlerken, kimi araştırmacılar da Down sendromlu çocukların konuşmalarının yalnızca bilişsel bozukluktan kaynaklanmadığını; Down sendromunun kendi özelliğinin de rolü olduğunu argüman etmektedirler (Dodd & Thompson, 2001).
Down Sendromlu Çocuklarda Fonolojik Gelişim
Down sendromlu çocuklar için konuşma ses gelişimindeki farklılıklar birinci sözcüğe geçişle başlamaktadır. Bundan evvel olağan yaşıtlarıyla bir fark görülmemektedir. Down sendromlu çocukların ünsüz yanılgıları yanı sıra fonolojik süreçler benzeri zihinsel seviyede olağan gelişen çocuklarınki üzere olmaktadır. Konuşma kusurları okulöncesi ve daha büyük yaştaki Down sendromlu çocuklarda sıkça görülmektedir. Bunun yanı sıra Down sendromlu çocuklarda işitsel kısa vadeli bellek zahmeti bulunmaktadır ve sesbilgisel yanlışları nedeniyle konuşma anlaşılırlıkları düşüktür (Kürkçüoğlu, 2009). Bunun yanı sıra Down sendromlu çocukların büyük bir kısmı erken devirden itibaren otitis media ve/veya orta kulak anomalilerinden ötürü işitme tarafından ziyan görmektedirler. Otitis media geçirmiş olan olağan yenidoğanlarla yapılan çalışmalar, otitis medianın bu çocukların lisan ve konuşma gelişmelerini, dilöncesi devirde dahi, olumsuz tarafta etkilendiğini, ziyan verdiğini göstermektedir (Stoel-Gammon, 1997).
Stoel- Gammon, (1997), Down sendromlu çocukların, fonolojik edinimde olağan gelişen çocuklarla şu dört istisna durum haricinde tıpkı paternlere sahip olduklarını ileri sürmektedir.
1) Yavaş süratte ilerlemektedir.
2) Çok daha fazla çeşitlilik göstermektedir.
3) Kendine mahsus ve atipik kusur oranları yüksektir.
4) Konuşmanın bürünsel( suprasegmental) görünüş edinimleri farklıdır. Bu farklılık muhtemelen Down sendromlularda rapor edilen konuşmalarının anlaşılırlığının düşük olmasından kaynaklanmaktadır.
Kaynakça
Roberts, E. J.,Chapman, R. S., Warren, S. F.,Speech and language development and intervention in Down syndrome and fragil x syndrome, Paul H. Brookes Publishing Co., Baltimore London, 3-54, 2008.
Kürkçüoğlu, Ü. B., İrtibat marifetlerinin gelişimi, Batu E.S., (Ed.), 0-6 yaş ortası Down sendromlu çocuklar ve gelişimleri (1) içinde (263-266), Ankara. Kök yayıncılık, 2009.
Buckley, S., Language development in children with down syndrome, the down syndrome Educational Trust Down Syndrome Research and Practise, volume 1, 3-9 (1993).
Dodd, B., Thompson, L., Speech disorder in children with Down’s syndrome, Journal of Intellectual Disability Research, 45, 4;308-316 (2001).
Stoel-Gammon, C., phonological development in down syndrome , Mental Reterdation and Developmental Disabilities Research Rewiews , 3: 300–306 (1997).
