Depresyon nedir?
Depresyon öteki bir deyişle çökkünlük, ıstırap hissiyle birlikte fikir, davranış ve fizyolojik fonksiyonlarda yavaşlama ile seyreden bir sendromdur. Depresyondaki bir şahısta değersizlik, yetersizlik, sevilmeme, karamsarlık, çaresizlik, güçsüzlük, suçluluk ve isteksizlik hisleri ve kanıları ağır bir biçimde gözlemlenmektedir. Depresyon, kişinin yaşama isteğinin ve zevkinin kaybolmasına, gelecek hakkında karamsar ve karamsar düşünmesine, intihar niyeti ya da teşebbüsünde bulunmasına ve bazen mevtle sonuçlanmasına, uyku, yemek yeme, cinsel istek vb. üzere temel gereksinimlerini karşılamada sorun yaşamasına neden olan bir hastalıktır.
Depresyondaki bir bireyde, öz bakımda azalma, fizikî aktivitelerde yavaşlama, alçak sesle ve yavaş konuşma, etraftaki uyaranlara karşı tepkisizlik ve huzursuzluk görülmektedir. Depresyonu olan bireylere nazaran vakit duraganlaşır, gelecek bir mana taşımaz.
Depresyonun Nedenleri
Depresyon, tek bir nedene bağlı değildir. Ömür olayları, kişilik yapısı ve beyindeki kimyasal değişiklikler, depresyona neden olan üç ana etkendir. Depresyonu tetikleyecek ömür olayları; mesken değiştirme, iş değiştirme, sevilen birinin kaybı, ehemmiyet taşıyan bir alakanın bitirilmesi, aile yahut öbür beşerlerle olan çatışmalar, fizikî yahut ruhsal manada tükenme, yalnızlık, çocuk doğumu, çocukların meskenden ayrılması ve yaşın ilerlemesi olarak sayılabilir. Bütün bu tetikleyicilerin ortak özellikleri şahısta, kayıp hissini ortaya çıkaran etmenler olduğunu söyleyebiliriz.
Depresyonun Görülme Sıklığı
Dünya Sıhhat Örgütü’nün datalarına nazaran depresyonun görülme sıklığı ortalama % 10.4 olarak bulunmuştur. Depresyon bayanlarda en çok 35-45, erkeklerde ise 55 yaş sonrasında görülmektedir. Ekseriyetle depresyon, bayanlarda erkeklerden iki kat daha fazla görülmekte iken son yıllarda yapılan araştırmalar gelişen toplumsal seviye ve bayan erkek eşitliğinin sağlanabildiği toplumlarda cinsiyet farklılığının giderek azaldığını göstermektedir.
Depresyon Tedavisi
Günümüzde depresyon tedavisinde psikoterapi yaklaşımları, psikofarmakolojik tedavi ve BDT (Bilişsel Davranışçı Terapi ) teknikleri kullanılmaktadır. Psikoterapide danışanı, depresyon ile ilgili bilgilendirmek, kişinin kendisiyle, geleceğiyle ve etrafıyla ilgili olumsuz fikirleri üzerinde çalışmak, düşük benlik hürmetini artırmak, depresyona eşlik eden psikopatolojilerle çalışmak, hastanın toplumsal izolasyonunu azaltmak, ümitsizlik, çaresizlik, yetersizlik, değersizlik ve suçluluk hisleri üzere temalarla çalışılmaktadır.
Depresyon üstte da anlattıldıgı üzere birçok olumsuz hissin, niyetin ve davranışın eşlik ettiği, kişinin fonksiyonelliğini ve ömür kalitesini değerli ölçüde etkilediği, benlik hürmetinin ve özgüvenin düştüğü bir hastalık olarak tanımlarken biz terapistler bu süreci aslında kişinin bir nevi gelişim süreci olarak görürüz. Örneğin, daima çocuklarıyla ve eşiyle ilgilenen, mesken işlerine kendisini kaptırmış, her gün ne yemek yapsam diye düşünen bir bayanın depresyona girmesi çok manidardır. Aslında kişi artık kendi içine dönmek, kendisiyle baş başa kalmak, kendisine vakit ayırmak, anlaşılmak, kendi iç problemleriyle yüzleşmek istemektedir. Bu içe dönüş esasen gelişime değişime ve sonrasında da dönüşüme imkan sağlar. Ve buradan çıktıktan sonra ömrüne değişik devam eder. Terapist ise bu süreçte şahsa yüksüz yansız ve yargısız bir halde eşlik eder.Terapilerimde kullandığım Bilişsel Davranışçı Terapi Depresyon tedavisinde bilişsel odaklı bir müdahale özetle şöyledir.
Örneğin;
1)Sevgilinizi kaybetme korkusu içinizi kemirip duruyor, her an yalnız kalacağınız, terk edileceğiniz kaygısıyla depresif belirtiler gösteriyorsunuz. Terapinin birinci etabında bu endişenin altındaki olumsuz fikriniz saptanır. “Sevilmeye layık değilim” kanısı bilinçdışınızdaki temel olumsuz inanç olabilir. Terapi sürecinde bu niyetin olumsuz hislere, bedensel duyumlara ahengi bozan davranışlara nasıl yol açtığı tanımlanacaktır.
2)Sonraki basamakta bu niyetlerin doğruluğu, getirisi-götürüsü kıymetlendirilir ve daha fonksiyonel ve istikrarlı fikir biçimleri üretme öğretilir. “Birçok arkadaşım var ve beni seviyorlar. Ben sevilebilir biriyim. Terk edilirsem bu benim için her şeyin sonu olmayacak. Beni nitekim sevecek, aşkı bulacağım biri her vakit çıkacaktır.” diye düşündüğünüzde fonksiyonel fikre kavuşmuşsunuz demektir.
3)Son etapta ise “Her şeyi eksiksiz yapamaz, eksiksiz biri olamazsam, kimse beni sevmez.” stilindeki maladaptif inanç ve varsayımlarınız ile “Ben beş para etmeyen biriyim.” üzere kendilik şemalarınız üzerinde çalışılarak bunları tanımanız ve değiştirmeniz sağlanacaktır.
4)İşlevsel sorun çözme marifetleri eğitimi, haz ve egemenlik hissinizi geliştirecek günlük aktivite programları da BDT içinde sıklıkla kullanılacaktır.
Uzman Psikolog
Mustafa Cem Oğuz
