Etrafınızla yakın münasebetler kurmakta zorlanıyor musunuz? Partneriniz size yakınlaşmaya çalıştıkça, kendinizi köşeye sıkıştırılmış mı hissediyorsunuz? Ya da partneriniz sizden ayrılmak istediğinde dünya başınıza mı yıkılıyor? Gelin o vakit siz büyürken gelişen bağlanma modelinize bakalım. Şimdiki hayat konumlanmanızı çok daha düzgün anlayacaksınız.
Beşerler ortasındaki duygusal bağ şahısların ilgi kurma ve bağlanma tarzları ile ilgilidir. Çocukluk çağında geliştirdiğimiz bağlanma biçimi şayet bir farkındalık oluşturmamış ve bu alanı gerçek yönetmeyi öğrenmemişsek erişkinlik devrimizdeki tüm münasebetlerimizi belirler.
Bağlanmanın Dört Özelliği
İnançlı Ortam: Çocuğun korkması ya da kendini tehlikede hissetmesi durumunda bakım veren (genelde ebeveyn, sıklıkla anne) onu rahatlatır, sakinleştirir ve takviyeler. Çocuk bakım verenin olduğu ortamda kendini inançta hisseder.
İnançlı Yer: Bakım veren, çocuğun keşfetmesi, öğrenmesi, dünyayı tanıması için inançlı yer oluşturur. Bu tabanda çocuk inançla merak edebilir, yenilikleri keşfedebilir ve öğrenebilir.
Yakınlığın Korunması: Çocuk, etrafını keşfederken kendini inançta hissetmek için bakım veren ile olan aralığını müdafaaya, o şahsa yakın durmaya çalışır.
Ayrılık Sorunu: Çocuk, bakım verenden ayrıldığı vakit mutsuz, üzgün ve huysuz olur. Bakım verenden ayrılmamak için ağır efor gösterir.
Bir bebek bakım verenle yakınlığını sürdürebilmek için gerekli olan davranış repertuarıyla dünyaya gelir. Bağlanma davranışı da bu repertuarın dikkat alımlı bir modülüdür. Bebekler bakım verenin yakınına gelmesi için ağlar. Vakitle bakım vereni öbür bireylerden ayırmaya başlar. Bu ayırımla birlikte bağlanma davranışı başlar ve vakitle gelişir. Çocuğun kendilik algısı ile öbürleri ile ilgili algısı geliştikçe bakım verenden uzaklaşmayı, daha uzun ve daha sorunsuz farklı kalmayı daha yeterli tolere etmeye başlar. İşte bu kendilik ve öbürleri tarifi bebeklikten itibaren bakım verenle münasebetini ve erişkinlikte yakın ilgilerindeki modeli temeller.
Kendilik, benlik modeli erişkinlikte kişinin kendini ne ölçüde sevilmeye layık gördüğünü ve özdeğerini belirler. Diğerleri modeli ise, kişinin münasebette olduğu bireyleri ne ölçüde güvenilebilir ve sevilebilir olarak algıladığını belirler.
Haydi gelin bağlanma tarzlarına bir bakalım:
İnançlı Bağlanma
İnançlı bağlanmada bakım veren hassas, sıcak, şefkatli ve sevecendir, çocuğun verdiği sinyalleri ve gereksinimlerini kavrar ve uygun yansılar verir.
İnançlı bağlanma, kişinin empatik, ferdî ve toplumsal hudutları gerçek çizilmiş, manalı bağlantıları olan bir genç ve erişkin olmasını sağlar.
İnançlı bağlanan çocuklar erişkin olduklarında;
Sıcak, sevgi dolu duygusal ilgiler içinde kendisini rahat hisseder.
Partnerine bağlanır, partnerinin de kendisine bağlanmasına müsaade verir. Partnerinin muhtaçlık duyması halinde yanında yer alır, yardım eder, takviye verir.
Partnerinin özel alan gereksinimini kendisini reddedilmiş ya da tehdit altında hissetmeden anlayışla karşılar. Hem yakın hem de bağımsız olabilir.
Güvenir, empatiktir, farklılıkları müsamaha ile karşılar, affedicidir.
His ve gereksinimlerini açık yüreklilikle lisana getirir. Partnerinin gereksinimlerini fark eder, uygun bir biçimde gereksinimlere yanıt verir.
Çatışmadan kaçmaz.
Hislerini güzel yönetir.
Münasebette problemleri hayatının odağına koymaz, dünyası başına yıkılmaz. Problemlere sağlıklı tahliller üretebilir.
Geçmişteki makus münasebet tecrübelerini, olumsuz hisleri hakkında içgörü sahibidir, tahlil oluşturabilir, affedebilir.
İnançsız Kaçınan Bağlanma
İnançsız kaçınan bağlanma, kişinin eleştirel, rijit ve uzaklıklı bir genç ve yetişkin olmasına yol açar. Bu şekil şahıslar esnek olmadıkları üzere yakın bağlara de açık değillerdir. Kimseye güvenmez.
İnançsız kaçınan bağlanan çocuklar erişkin olduklarında;
İkili alakalarda duygusal olarak uzak ve reddedicidirler. Partnerleri ile mesafelidirler. Yakınlaşmak için büyük gayret gösteren bir partneri varsa, kişi hislerini, davranışlarını devre dışı bırakarak bağlantıdan uzaklaşır.
Münasebetteki fazla yakınlığı özgürlük kaybı olarak algılar. Özgürlüğü birlikteliğe tercih eder.
Partnerine bağlanmaz, partnerinin de kendisine dayanmasına, bağlanmasına müsaade vermez. Bağımsızlığı önceliğidir.
Entelektüel alanda sohbet eder. Hisler, hakkında konuşma konusunda rahat değildir.
Çatışmadan kaçınır, kaçınır, sonunda da patlar.
Soğuk, denetimli, metindir.
Kendi kendisine kâfi. Duygusal aralığı dardır. Yalnızlığı tercih eder.
Krizleri yönetmede çok düzgündür. Duygusal değildir, sorumluluk alır. Sakin kalarak krizleri çözer.
Olur da çocuk sahibi olursa, duygusal olarak anne-babalığı hissedemez. İlgisizdir. Çocukla bağ kurmaz.
İnançsız Dertli Bağlanma
İnançsız dertli bağlanma, kişinin korkulu ve kendine güvenmeyen bir genç ve erişkin olmasına yol açar.
Ne yapacağını kestirim etmek kolay değildir.
Kontrolcüdür.
Çatışmada karşısındakini kabahatler. Çatışılan hususta sorumluluk almaz.
Etrafı tarafından güvenilmez olarak tanımlanır.
Partneri ile münasebetinde inançsızdır. Daima reddedilme ve terk edilme tasası içindedir. Bağlantısı hayatının referans noktasıdır. Hayatının tüm alanlarını münasebetini referans alarak yaşar. Bağlanma muhtaçlığını şiddetle hisseder.
Devamlı partnerine muhtaç hisseder kendisini.
Bağlantısının uygun gittiğine dair daima onay arar.
Partnerini korkutup kaçırtacak kadar partneri ile bütünleşmek ister.
Büyürken ailesinde yaşamış olduğu eskide kalmış, çözülmemiş sorunlara takılır, bu sorunlara üzülmeye ve konuşmaya devam eder. Bu yaklaşımı bağlarını ve algısını bozar.
Kaygı, acı, öfke ve reddedilme penceresinden bakar hayata, ikili münasebetine.
Partnerinin davranışlarına ve ruh haline ziyadesiyle hassastır.
Partnerinin neredeyse tüm davranışlarını şahsi alır.
Ziyadesiyle duygusaldır.
Tartışır, öfkeli ve denetleyicidir. Hengame çıkarmaya hazırdır.
Ferdî hudutları gereğince net çizilmemiştir.
Bağlantısı tahlile yönelik değildir.
Bir alakada olması gereken sorumluluklarının şuurunda değildir.
Diğerlerini hatalar.
Saati saatine uymaz. Duygudurumu devamlı değişkenlik gösterir.
Çatışma yoluyla bağlanır partnerine.
Ortalığı karıştırmaya meyillidir.
Sistemsiz, Dağınık Bağlanma
Sistemsiz, dağınık bağlanma, kişinin yüksek tasa düzeyinde, duyarsız, karmaşık ve kolay patlayabilen bir genç ve erişkin olmasına yol açar. Bu bireyler ilgilerinde partnerlerine makûs ve hoyrat davranırlar. Aslında birçok alanda yardıma muhtaçlıkları olmasına karşın kimseye güvenmezler.
Karışık bir zihne ve hislere sahiptir. Evvelce yaşamış olduğu travmalarının tesirleri devam etmektir. Geçmişte yaşanmış olan kayıpların yasları hala sürmektedir.
İlgilerinde duygusal yakınlığa tahammül edemez.
Tartışmacı, öfkeli, hislerini dengeleyemeyen, reddedici ve işlevsizdir bağlantılarında. Geçmiş yaşanmışlıkların oluşmuş kalıpları ile kurar bağlarını.
İkili münasebetlerde duygusal yakınlaşmayı tolere edemez. Hislerini dengeleme konusunda başarısızdır, öfkeli ve münakaşacıdır. Geçmişte kırıcı, duyarsız, partnerine makûs davranan kalıpları şimdiki bağlantısına de uygular.
Daima istemsiz bir biçimde kendini gösteren korkutucu ve travmatik anılar şimdiki bağının dinamiğini belirler.
Acıdan kaçınmak için devamlı hayatla ortasına aralık koymaya gayretler.
Empatik değildir. Geçmiş tecrübelerden öğrenmez.
Saldırgan, suçlayıcı ve cezalandırıcıdır.
Ekseriyetle narsist yatkınlığı vardır.
Husus kullanımı ve suça işlemeye yatkın bireyler çoklukla bu üslup bir bağlanma yapısından gelen şahıslar ortasından çıkar.
Bu tıp bağlanan bireylerin kendi çocuklarını suiistimal etme oranı %30’lardadır.
Erişkinlik devrimizde yaşadığınız ikili bağlantılar elbette ki çocukluk bağlanma modelimizin birebir yansıması değildir. Lakin bakım verenle oluşturduğumuz birinci bağlanma tecrübemizin ilgilerimizin gelişiminde rol oynadığı bir gerçek. Bu nedenle bağlanmanın biçimimizin rolünü daha düzgün anlayarak, hayatımızdaki en erken bağlanmanın erişkin münasebetlerimizi nasıl etkileyebileceğiniz daha düzgün kavrarız.
Ergenlik ve birinci erişkinlik devrinde (ortalama 11-25 yaşları arası) herkes bağlanma tarzını kalıcı kılmak ya da tekrar yapılandırmak için ikinci bir baht elde eder. Bu devirde kişi bağ haritasını yine çizebilir, bağlanma güvenliği geliştirebilir. Bağlanma güvenliği, rastgele bir dert yaşandığında kişinin kendisi için değerli olan biri ya da birilerinde sükûnet, huzur arama, rahatladığında, huzurlu hissettiğinde de etrafını keşfedip yeni tahsiller edinme, yeni tecrübeler oluşturma maharetini tabir eder.
Bağlanma biçimleri jenerasyondan nesile taşınır. Çocuklar bağlanma biçimini bakım verenleri ile ilgilerinden öğrenir ve kendi çocuklarına aktarırlar. Bağlanma biçiminiz hem partnerinizle hem de çocuğunuzla alakanızı etkileyecektir.
Hani daima söylüyorum ya, hayat elimize bir hamur verir, unu, suyu, tuzu farklı. Birtakımı kolay yoğrulur birtakımı sıkıntı. Fakat sonuçta ortaya çıkan biçim sizin eserinizdir.
Şunu hiç aklınızdan çıkartmayın, geçmişten getirdiğiniz aksilikler yazgınız değildir. Kurban rolüne bürünmeyin, hayatınızın denetimini elinize alın. Hayatınızı elinizden geldiğince hoş yaşayın. Bu hayat sizin.
Dr.phil. R. Meltem KAVCAR SIRMALI
8 Ekim 2019
