Günümüzde çok fazla oranda erişkinde rastlanan diş gıcırdatması, ağız boş iken alt ve üst dişlerin birbirleri üzerinde basınçlı bir halde istemdışı öğütme hareketleri yapması ile gerçekleşir. Gündüzleri meydana gelen diş gıcırdatmasını hasta farkedebilir ve farkettiği anda denetimli bir biçimde yapmaktan kaçınabilir, lakin en denetimsiz ve büsbütün refleks olarak meydana gelen diş gıcırdatması ise gece meydana gelenidir. Geceleri hastalar dişlerini gıcırdattıklarının farkına varamazlar, hatta yıllar yılı diş gıcırdatma problemlerinden habersiz olarak yaşayabilirler.
Diş gıcırdatması esasen bir refleks düzenektir. Sistemin başlangıç noktası dişlerdir, alt ve üst dişler ortasında bir uyumsuzluk, veya refleks mekanizmayı başlatacak bir uyaran ortaya çıkarsa, bu uyaran sinirsel bildiri olarak omurilik (Medulla Spinalis) üst katmanları ve Beyincik’e (Pons) bir tehdit algılanması olarak iletilecektir. Mesaj, dişler ortasında kusurlu bir temasın bulunduğu iletisini içeren bir ikaz olduğundan, bu uyaran hudut sisteminde refleks olarak bir karşılık düzeneğini tetikleyecektir. Beyincik yahut Medulla Spinalis üst katmanlarından gelen refleks yanıt ise evvel sorunlu nokta yahut bölgenin ortadan kaldırılmasını amaçlayan bir reaksiyona yol açacaktır. Bu da genelde diş sıkması ve gıcırdatması olarak ortaya çıkmaktadır. Hasta dişlerini sıktığı vakit amaç dişler üzerindeki yanlışlı noktaları ortadan kaldırmak olsa bilse, dişlerin birbirlerini aşındırması uzun vakit alacağından erken tesir çene eklemleri üzerinde görülür. Uzun müddet içerisinde ise dişlerin birbirleri üzerinde gezinen yüzeyleri parlak ve düz yüzeyler haline gelecektir. Bu parlak ve düz diş yüzeyleri bruksizm denilen diş sıkması ve gıcırdatması sorununun en tipik belirtisidir. Dişler üzerindeki yüzeylerin dışında hastada diş sıkmasına bağlı kas tansiyonu sonucu sabahları uyandığında yüzünde bir yorgunluk hissi duyacaktır. Yorgunluk hissi, eklem bölgelerinde ağrılar, kulak çınlaması üzere çene eklemi rahatsızlıklarının belirtileri de vakitle tabloyu dolduracak belirtilerdir. Bunun yanı sıra dişler üzerine gelen basınçların istikametiyle ilgili olarak diş etrafındaki kemik dokularında kaybı kelam bahsidir. İlerlemiş bir çok olguda zayıf ağız bakımının da tesiri ile dişleri çevreleyen kemik dokuların kaybı ve sonucunda da dişlerin yuvaları içerisinde gevşemesi dahi görülmektedir.
Diş gıcırdatmasına tesir eden olayların ruhsal gerilim ile de arttığı bilinmektedir. Ruhsal gerilim direkt limbik sistemi etkilemektedir. Gerilimli bir şahısta böbrek üstü bezleri adrenalin ve kortizol salgılamaya başlar, bilhassa çenekasları başta olmak üzere tüm çizgili kaslar kasılır, kalp daha süratli atmaya, tansiyon yükselmeye başlar, ağız kurur, dişler sıkılır. Gerilimi yaratan faktörler ortadan kalksa bile gerilimin tesiri çabucak gitmez, daha bir süre devam edebilir. Gerilimli bireylerde daha fazla diş gıcırdatması, daha fazla diş sıkması daha kolay bir biçimde meydana gelir. Bu yüzden, ruhsal gerilimi artmış bireylerde dişlerinde olağanda rastgele bir soruna yol açmayacak bozukluklar, daha kolay bir biçimde diş gıcırdatmaya ve diş sıkmasına neden olur. Bu yüzden ağızda ısırtılan renkli kağıtlar, indikatör macunlar üzere klasik yollarla ortaya çıkarılması mümkün olamayan çok minik oklüzal bozuklukların kesinlikle T-Scan oklüzyon tahlili ile tahlil edilip elimine edilmeleri gerekir.
Diş gıcırdatması olaylarında günümüzde en fazla kullanılan prosedür gece plaklarıdır. Her hastaya özgü yapılan ve bir hareketli protez usulünde dişler üzerine yerleştirilip çıkarılabilen bu apareylerin kullanılmasının iki değerli nedeni vardır ; (1) Hami hedef: Hastanın dişlerinin ziyan görmesini engellemek , (2) Tedavi Hedefi : Diş gıcırdatmasını denetim altına almak. Birinci tesir büsbütün semptomatik, yani dişlerin korunması istikametindedir. Plak, ortada bir tampon misyonunu gördüğünde dişlerdeki aşınma ortadan kalkabilir lakin, basınç sürecektir ve ağız hijyeninin zayıfladığı anda da dişlerin sallanması ile son bulacak olaylar tekrar başlayabilecektir. Genelde gece kullanılan bu kollayıcı plakların ağız içerisine yerleşmesi ile nöral sistem etki-tepki bağlamında değişecek ve dişler üzerindeki yanlışlı noktalar fonksiyonlarını yitireceklerdir. Fakat plağın uzun müddet çıkarılmaması halinde bu kere nöral düzenek plağa reaksiyon vererek daha farklı basınçlar üretebilecek, zararın yalnızca biçimi değişecektir. Uzun müddet kullanılmadığı durumlarda ise sorunun kökeninde yatan bozukluk zati giderilmediğinden sorun eskisi üzere motamot devam edecektir.
Diş gıcırdatması ve sıkmanın tedavisi, hastanın fizyolojik olarak algılayacağı bir diş kapanış modeline sahip olmasıdır. Hastanın alt ve üst dişleri tarafından oluşturulan kapanışı şayet nöral yapı tarafından fizyolojik olarak algılanıyorsa diş gıcırdatması gerilimli bir durum dahi olsa görülmez. Bu durumlarda gerilimin sonuç tesiri yalnızca süreksiz bir mühlet için diş sıkma olarak gerçekleşir.
Dişlerin birbirleri üzerindeki tesirlerinin patolojik olaylara yol açmasının önüne geçmek için oklüzyon tahlili koşuldur. Günümüzde kullanılan ve artiülasyon kağıdı olarak isimlendirilen kağıtlar ve gibisi unsurlarla oklüzyon bozuklukları teşhis edilemezler. Bunun yerine üstte da bahsedildiği üzere T-Scan III Bilgisayarlı oklüzyon tahlillerinin kullanılarak gözle bile hissedilemeyecek bozukluklar teşhis edilerek elimine edilebilirler.
Gözle, kağıt vs. üzere metotlarla ve hastanın kendisi tarafından bile tespit edilemeyecek bozukluklar tarafından oluşturulan uyaranlar birikerek vakit içerisinde hudut sistemi tarafından küçüklüğüne büyüklüğüne bakılmaksızın bir tehdit olarak algılanır ve reaksiyonla karşılık görür. Elbette bu reaksiyonun en kolay yolu da bozukluğun diş sıkması ve gıcırdatması yoluyla elimine edilmeye çalışılmasıdır .
Bozuklukların giderilmesi durumunda bile hastalar makul müddetlerde takip edilmelidirler. Bunun en değerli nedeni tekrar hudut sisteminin hatırlama özelliğinden kaynaklanır. Hudut sistemi elimine edilmiş olan bozukluğu kendi kendine tekrar hatırlar ve güya bozukluk varmışçasına az da olsa diş sıkma ve gıcırdatma hareketleri bir süre, aylar ve hatta yıllar boyunca azalarak devam edebilir. Sorunun büsbütün giderilip giderilmediğini tespit etme süreci ise tekrar bilgisayarlı oklüzyon tahlil yolu ile tespit edilmelidir.
