Türk biyolog Dr. Canan Ketre’nin şirketi Bioeksen’in PCR test kiti, Türkiye’nin DSÖ listesine giren birinci onaylı COVID-19 eseri olarak tescillendi. Sıhhat Bakanlığı’nın dayanağıyla yürütülen proje için Dünya Sıhhat Örgütü (DSÖ) ile bir müddettir temaslar sürüyordu. Dünyada 18 firmanın yer aldığı listeye birinci defa bir Türk şirketi girmiş oldu. Bu onayın akabinde Bioeksen’in test kitleri DSÖ tarafından Suriye üzere ülkelere gönderilmek üzere talep edilecek. Dr. Canan Ketre, “Bu bize tüm dünyaya erişim talihi sunacak. DSÖ’de çoklukla PCR testlerinde ABD, Çin, Güney Kore menşeli şirketler var. Biz 30’a yakın proje geliştirdik bu bahiste. Sıfırdan kendi eserimizi geliştirdik” diye konuştu.
“COVID çeşitlerini iki yıldır tarıyoruz”
Bioeksen’in uzmanlık alanının teneffüs yolu enfeksiyonlarına ait virüs panelleri olduğunu vurgulayan Dr. Canan Ketre, 2014’te bioteknoloji doktora tezini hazırlarken PCR testleriyle ilgili çalışmaya karar verdiğini anlattı. “PCR testleri yıllardır üzerinde çalıştığımız bir bahis. Besin kesiminde, veterinerlik alanında virüs tespitlerine yönelik tahliller geliştiriyoruz” diyen Ketre, iki yıl önce de Sağlık Bakanlığı ile Türkiye genelini kapsayacak bir virüs tarama programı yürüttüklerinin altını çizdi. Ketre, “Yedi bölgede Türkiye’nin teneffüs yolu virüsleri tarama çalışmaları yapılıyordu. Ulusal Biyoloji Laboratuvarı’nda sonuçlar takip ediliyordu. COVID’in farklı cinsleri var. Biz, influenza üzere 32 farklı tesirin olduğu kitlerle esasen virüs taramaları yapıyorduk. COVID-19 sonradan katıldı” açıklamasını yaptı.
TÜBİTAK ile çalışırken test talebi geldi
Bioeksen’in TÜBİTAK ile hastane enfeksiyonlarını önlemek maksadıyla bir araştırma yaparken pandeminin ortaya çıktığını ve Sıhhat Bakanlığı’ndan kendilerine talep geldiğini anlattı Dr. Ketre şöyle devam etti: “Bize, ‘Solunum yolu virüsleri ABD menşeli bir kitle taranıyor, çok kıymetli, siz üretin’ diye talepte bulundular. Mevcut platform üzerinden yeni eseri geliştirdik, ihaleye girdik ve onay aldık. Türkiye’nin birinci nükleikasit ekstraksiyon aygıtını geliştirdik. 20 milyondan fazla kit sattık.”
Ketre’nin verdiği bilgilere nazaran Bioeksen şu anda aylık 10 milyon test üretme kapasitesine sahip. Son 2-3 aydır beklentinin üzerinde talep kelam konusu olduğunu belirten biyolog, Türkiye’nin günlük 200 bin test yapma gayesi olduğunu, kendilerinin de buna nazaran planlama yaptıklarını söz etti.
Bioeksen’in toplam üretiminin ise yüzde 30’u ihraç ediliyor
Ürettikleri testlerin hem yerli hem de memleketler arası bütün onaylardan geçtiğini vurgulayan Dr. Canan Ketre, “Sahada tıpkı şahıstan negatif ve olumlu sonuç çıkması yanlışsız vakitte, hakikat biçimde numune alınamamasından kaynaklanıyor” dedi. Ketre, örneğin hakikat kurallarda laboratuvara ulaştırılmasının da tesirli olduğunu söyledi.
Test fiyatı 12 dolardan 1.65 dolara düştü
Marmara Üniversitesi Biyoloji Bölümü’nü bitirdikten sonra İTÜ’de çevresel biyoloji mastırı, akabinde da pisikoloji ve çevresel biyoloji alanında doktora yapan Dr. Canan Ketre, Bioeksen’in tek sahibi. Sağlık Bakanlığı ve TÜBİTAK destekli projeler yürüten şirket, İTÜ Arı Teknokent’te araştırmalarını yapıyor. Pandeminin birinci günlerinde bütün ülkelerde PCR testi problemi yaşandığından maliyetlerin yüksek olduğuna dikkat çeken Ketre, “Başlangıçta Türkiye’de 12 dolar üzere bir maliyeti vardı. Sonra bizden öbür yerliler de kesime girdi. Artık 1.65 dolara kadar fiyat indi. Lakin ihracatta bunun 2-3 katı fiyat sunuyoruz” dedi. Ketre, hammaddede ithalat bağımlılığı olduğunu belirterek, bunu ortadan kaldırmak için çalışmalar yürüttüklerinin de altını çizdi.
