Panik Atak
İnsanlarda görülen başka pek çok ruhsal rahatsızlık üzere panik atak da biyolojik ve çevresel etkenlerden etkilenmektedir. Bu nedenle rahatsızlığı tek bir nedene bağlamak yanlış olacaktır.
Panik atak yaşayanları en çok yoran ve hayat kalitelerini en çok etkil eyen durum elbet ki “ya tekrar panik atak geçirirsem” duygusudur. Bu his beynimizde bulunan ve korktuğumuz olaylardan kaçınmamızdan sorumlu olan prefrontal korteks, beyin sapı ve limbik sistem ile irtibatlıdır. Panik atakta en çok sorumlu tutulan nörotransmitterler nöroadrenalin ve serotonindir. Bu nedenle psikiyatristlerin yazmış olduğu ilaçlar, bu unsurlar üzerinde tesir etmeyi hedeflemekte ve bize tedavide yardımcı olmaktadır. Fakat yalnızca ilaç tedavisi kâfi olmamaktadır. Hatta yalnızca ilaç tedavisi rahatsızlığın nüksetme ihtimalini arttırmaktadır.
Neden “ya tekrar bu halde hastalanırsam/ bu rahatsızlık ya tekrar ederse” formunda düşündüğümüzden kısaca bahsedeceğim. Beyinde bu husus ile ilgili 3 bölge bulunmaktadır. Bunlardan birincisi beynimizin hafıza ve öğrenmeden sorumlu kütüphanesi olan hipokampüstür. İkincisi ise Amigdaladır. Amigdala beynimizin alarm sistemi üzeredir, dehşet ve öfkeden sorumludur. Son bölge olan korteks ise beynimizin istemli hareketlerini yapmamızı sağlayan kısmıdır. Amigdala, hipokampüsten aldığı bilgilerle, korteksle ilişki kurarak bizi korumaktadır. Bize ziyan verebilecek bir durum ortaya çıktığında tasa tepkisini tetikleyerek bizi kaçmaya zorlar. Bu sayede bizi korumuş olur.
Panik bozuklukta Amigdala; her şeyden kuşku eden ve panik halindeki bir güvenlik görevlisidir. Her kaçışı bir kurtuluş olarak beynin kütüphanesine kodlamaktadır. Panik atakta bu kodlamalardan ötürü Hipokampüs yanlış bilgilerle dolmaktadır. İlaçlar Amigdalaya müdahale ederek bu güvenlik görevlisini sakinleştirmiş, yeni fikir ve davranış stratejilerini danışana kazandırabilecek seviyeye çekmiş olur.
Panik bozukluk 14 yaşın altında çok az görülmekle birlikte, çocuklarda ayrılma anksiyetesi ve okul fobisi halinde kendini göstermektedir. Ergenlerde ise çok gergin olma, iç sıkılması, çarpıntılar biçiminde tabir edilir. Çarpıntıya ek olarak baş dönmesi, nefes darlığı formunda belirtiler görülmektedir. Terapist ile danışan ortasında yeterli bir terapötik münasebet sağlanırsa tedavisi hayli kolay bir rahatsızlıktır.
Panik atak yaşayan şahısların, geçmişten bu yana korkulu oldukları görülmektedir. Buna ek olarak panik atak geçiren bireylerin ailelerinde de bu rahatsızlığa sık rastlanmaktadır. Kaygılar genler dışında öğrenme ile de beyne kodlanabilir. Panik atak da birey kaygılanma ihtimalinden kaygılanmaktadır. Bu da bu ihtimali felaketleştirmek ve olacağına yüzde yüz inanmaktan kaynaklanmaktadır.
Telaş bireyin hayatta kalmasına yardımcı olan bir şeyken panik atak rahatsızlığında bireyin hayatını zorlaştıran bir öge haline dönüşür. Korku ne vakit anormaldir diye bakacak olursak, her şeyde olduğu üzere fazla yaşandığı ve şahsa ziyan verdiği durumlarda diyebiliriz.
Yaşanan telaş durumu panik atak yaşamamış biri için anlaşılmaz, saçma yahut abartılı olabilir. Fakat lütfen “Kaygılanma, kaygılanacak ne var?” formunda cümleler kurmayın. Nedenini şu formda izah edeyim. Kalp krizi geçirmiş bir hastayı düşünelim. Hekim onu taburcu ederken “Hiç kaygılanmayacaksın, yoksa tekrar kalp krizi geçirirsin.” demiş olsun. Bu hastaya günlük bir dert durumunda ne olur? Evet, tekrar kalp krizi geçirir.
Panik atak geçiren bireyler hastaneye gittiklerinde çoklukla rastgele bir sıhhat meseleleri olmadığını duyarlar. Pekala bu türlü bir durumda kendiniz olsanız ne olurdu? Bir dakikanızı ayırıp düşünün. Nefes alamıyor, boğuluyor üzere hissediyorsunuz. Kollarınız, bacaklarınız uyuşuyor. Bir doktora gidiyorsunuz. “Bir şeyiniz yok” diyor. Ne düşünürdünüz? İki karşılığı var: Ya bu hekimler beni anlamıyorlar ya da bende bir şey olmuyor ancak bana oluyormuş üzere geliyor. Bu durumlarda da ya öleceğinizi yahut çıldıracağınızı/ denetiminizi kaybedeceğinizi düşünürsünüz.
Panik atak durumunda kişi, siz tehlike anında neler yapıyor/ hissediyorsanız onu yapıyor/ hissediyor. Yani; panik atak durumundaki kişi abartılı bir şey yapmıyor.
Panik atağı tetikleyen durumu sormak terapide kıymetlidir. Ataktan çabucak evvel yaşanan olay aslında bardağı taşıran son damladır. Yani tek etken son damla değildir. Pekala bardak yani şemalarımız, olayı nasıl tesirler? Şemalarımız olaylara bakış açımızdır. Yani olayları nasıl yorumladığımızdır. Bu şemalar ortaya çıkan gerçek yahut yanlış niyetleri aktifleştirir. Yani öteki olaylar ile dolmuş olan ve şemamızı tetikleyen rastgele bir olay sayesinde parıltı topu üzere bir atağımız ortaya çıkmış oluyor.
Anne karnından itibaren panik anlarına verdiğimiz iki reaksiyon vardır. Bunlar kaçınmak ve güvenlik sağlayıcı obje yahut şahıslardır. Lakin panik atakta bu iki yolun seçimi de rahatsızlığın pekişmesinden ve anlık rahatlamadan diğer bir işe yaramaz.
Yaşadıklarınızın uydurma/abartma vb. hisler olmadığını biliyoruz. Pekala o vakit gerçek kalp krizi değilse ne yaşıyorsunuz? Yaşadığınız rastgele bir şemanızı tetikleyen bir durum üzerine hissetmiş olduğunuz dert hasebiyle sık nefes alışınızdan kaynaklanan bir atak. Bu atak sırasında fazla oksijen alımı değil fazla karbondioksit atımı sizi rahatsız eden durumu ortaya çıkarır. Çok nefes alınması, tıptaki ismiyle hiperventilasyon, kandaki karbondioksit düzeyini azaltır. Karbondioksit atımı ile kandaki asit ölçüsü da düşer ve kan alkali hale gelir. Bu durum birtakım kan damarlarında daralmaya ve beyne giden kan ölçüsünün azalmasına yol açar. Ayrıyeten çok oksijen alımına karşın dokulara bırakılan oksijen ölçüsünün azalır. Bu durumlar sonucunda; baş dönmesi, sersemlik, nefes darlığı, görmede bulanıklık, kalp atımında artma, kollarda ve bacaklarda kasılma ile hissizlik ortaya çıkar. Bu belirtileri de panik atak olarak isimlendirmekteyiz.
