Panik bozukluk her 75 bireyden birinin yaşayabileceği bir bozukluktur. Birinci gençlik yıllarında ortaya çıkabilme olasılıkları yüksek olmakla birlikte ömrün rastgele devrinde de başlayabilir. 65 yaş üzerinde görülmesi daha azdır. Panik bozukluk bayanlarda, erkeklere nazaran yaklaşık iki kat sıklıkta görülmektedir. Sebepleri kesin olmamakla birlikte üniversite mezuniyeti, evlilik, birinci defa çocuk sahibi olma üzere büyük hayat geçişleriyle irtibatı olduğu gözlenmektedir. Hastalığı kavramsal olarak açıklamak gerekirse, sıradan ve zararsız duyumların yanlış bir formda gereğinden fazla riskli olarak yorumlanmasıdır. Panik bozukluk yineleyen beklenmedik panik ataklarla giden bir hastalıktır. Panik atak, rastgele bir işaret vermeden ve muhakkak bir sebebi olmadan ansızın çok bir endişenin ortaya çıkması durumudur. Bireyler kalp krizi ve felç geçirmek, bayılmak, ölmek yahut akıllarını kaybetmekten ağır bir kaygı duyarlar. Panik atağa sahip bireylerde limbik sistem (duyguların merkezi) düzgün çalışamaz ve kolay bir uyaran kişi tarafından tehlike olarak algılanır. Oluşumundaki temel düzenek, serotonin, noradrenalin düzeylerindeki düzensizliklerdir. Genetik faktörler rol oynasa da ne kadar ve nasıl olduğu çözülememiştir.
Panik atağın belirtileri ; çarpıntı, kalp atımlarını duyumsama ya da kalp suratında artış olması, terleme, titreme ya da sarsılma, nefes darlığı ya da boğuluyor üzere olma duyumları, soluğun kesilmesi, göğüs ağrısı ya da göğüste eza hissi, düşecekmiş ya da bayılacakmış üzere olma, derealizasyon (gerçek dışılık duyguları) ya da depersonalizasyon (benliğinden ayrılmış olma), denetimini kaybedeceği ya da çıldıracağı kaygıları, mevt korkusu, paresteziler (uyuşma ya da karıncalanma duyumları), üşüme, ürperme ya da ateş basmaları üzere panik atak belirtilerinin en az 4 tanesi 10 dakika içinde ortaya çıkmaktadır. Panik atak üç tıpta olabilir ; beklenmedik, duruma bağlı ( her vakit muhakkak bir ortamda: köpek görünce, toplumsal bir ortam üzere..), durumsal eğilimli ( muhakkak ortamlarda lakin her vakit olmaz). Atağın tekrar yaşanmaması için hasta kendine nazaran tedbir aldığını savunarak hayatını kısıtlayacak davranış geliştirir: atağın daha evvel yaşandığı ortama gitmemek, yalnız kalmamaya çabalamak, spordan kaçınmak yanında gerekirse diye düşünerek ilaçlarla dolaşmak üzere. Çoklukla, panik bozukluğu agorafobi ile birlikte olabilir. Agorafobi, yalnız sokağa çıkmaktan, kapalı bir yerde (otobüs yahut sinema salonu) sıkışıp kalıp kaçamamaktan duyulan çok endişedir. Bireyler bu türlü durumlarda panik atağı geçireceğinden yahut utanılacak bir duruma düşeceklerinden ve yardıma ulaşamayacaklarından çok dehşet duyarlar. Bu durumlardan kaçınırlar yahut inançta hissedecekleri tahliller bulurlar ( biriyle dışarı çıkmak, kapıya en yakın yerde oturmak gibi).
Panik atak yaşayan bireylerde geçmiş travmalarının da tesiri görülmektedir. Mesela; Hayat hikayesinde zelzele yaşayan bir kişi zelzele esnasındaki his, fikir, duyumlar vücuda ve zihne kodlanarak sarsıntıdan sonraki vakit dilimlerinde zelzelesi hatırlatıcı bir şey olduğunda sarsıntı anında ki his, niyet ve duyumları yaşayarak panik atak yaşamaktadırlar. Travma anında zihin birkaç şey ile meşgul olur yani bulunduğun yerin sallanması yahut dehşet seslerine yahut insanların bağırmalarına yahut toprak kokusuna üzere. Zihin de “öleceğim”, “sakat kalacağım”, “çocuklarım ziyan görecek”, “yalnız kalacağım” üzere zihinden bir niyet geçer ve niyetin kuvvetine nazaran de dehşet, çaresizlik, hiçlik üzere hisler oluşur. Hormanel olarak da adrenalin düzeyinde artış meydana gelir ve bu hislere da vücudun reaksiyonu eşlik eder. Adrenalin artmasıyla birlikte vücut otomatik reaksiyon vermeye başlar ve önlem emelli kalp süratli atmaya başlar, kalp süratli atınca da oksijen muhtaçlığı ortaya çıkar ve nefes alıp verme hızlanır, süratli nefes de bedende karıncalanma hissine, ensede uyuşmaya sebep olur. Tansiyon olağandan yüksek yahut düşük seyreder ve sonucunda bedenin otomatik olarak devreye soktuğu saklı önlem sistemi yani bedenin sigortası olan bayılma gerçekleşerek beden işlevleri olağan düzeye gelir.
Panik atak; sarsıntı örneğinde olduğu üzere bir zincirleme bedensel yansılar sistemidir. Olay (deprem) ile başlar, olay esnasında fikir ( öleceğim) ile birlikte his (çaresizlik, korku) ile tetiklenir ve bedensel tepkilerin(kalbin süratli atması, nefes alıp vermede hızlanma, tansiyon, karıncalanma gibi) yaşanılması kaçınılmaz olur. Panik atağı tetikleyen fikir olduğu için kanıyı olumlu ve mantıklı halde söz etmek bedensel reaksiyonların oluşmasını engellemektedir.
Bedensel panik atak, sigarayı bıraktığımızda ,zayıf beslenme alışkanlıklarından, çok nefes alıp vermekten, antidepresan kullanmaktan , sakinleştirici tesiri olan bir ilacı bırakmaktan , amfematin, kortizon ve astım tedavisindeki ilaçlardan ve bedensel ağrılardan ötürü tetiklenebilinir.
Panik bozukluk, tedavisi mümkün olan bir hastalıktır. Bireyin ilaç tedavisiyle birlikte psikoterapiden yararlanması güzelleşme sürecinin ilerlemesinde büyük değer taşır. Panik bozukluğu tedavisinde antidepresanlar ve anksiyolitikler tesirli iki temel ilaç kümesidir. İlaç tedavisi en az 6-8 ay sürerken, kimi bireyler için daha uzun ilaç kullanımı gerekir. Bilişsel davranışçı terapinin panik atak tedavisinde kapsamlı bir rolü vardır. Pek çok aktiflik bunu desteklemiştir. BDT’de bireyin dikkat odağının vücuttan etrafa yönlendirilmesi, zihinde yanlış tehlike inanışlarını oluşturan şemaların üzerinde çalışılarak yine yapılandırma sağlanır. Terapinin sayesinde bireyin kendisini kısıtlayan kaçınma ve güvenlik davranışlarını değiştirmesi desteklenmiş olur.
Panik atak yaşayan bireyler için diğer teklifler sunarsak şayet,ilk olarak kişinin beslenmesine dikkat etmesi; travma sonrası yaşanılan iştahta artma yahut azalma olabileceğinden sistemli yeme alışkanlıklarına devam etmesi gerekmektedir. Bir öteki teklif rahatlama idmanları dediğimiz zihinsel çalışmalar yapması, yani imgeleme yaparak panik atağı ile ilgili rahatlatıcı trans çalışmaları. Bir öbür teklif, fizikî antrenmanlar ile bedensel rahatlığı sağlaması. Antrenmanlarla vücutta biriken gerilimin azalmasını sağlamaktır. Gerilim, sonlanan yırtıcı hayvan üzeredir. Saldırmaya hazırdır. Şahısta birebir biçimde gerilimle sebepli sebepsiz her şeyi öfke ile karşılar. Yapmanız gereken yalnızca gerilim sonucu ortaya çıkan kas gerginliğini fizikî idmanlarla boşaltmanızdır. Bir öteki öner, toplumsal dayanak alması. Bir öbür teklif vücudun otomatik reaksiyonları hakkında bilgilenmesi ve panik atak esnasında yaşadığı fizikî reaksiyonları normalleştirmesi. Bir öbür teklif ise manevi kıymetlerinden takviye almasıdır. Bu yapılan uygulamalar panik atak rahatsızlığından kaçmak yerine uğraş ruhunu ortaya çıkaracaktır. Kaçmak yerine tahlillerle zihnimizi ve vücudumuzu meşgul etmek kişiyi daha da güçlü yapacaktır.
