Obsesif Kompulsif Bozukluk, Takıntı Zorlantı Bozukluğu kişinin denetimi dışında, yineleyici, ısrarlı, zorlayıcı, ekseriyetle güzel olmayan kanılar, istenmeden gelen benliğe yabancı dürtü (obsesyon – takıntı) ve bu fikirlerin oluşturduğu kuvvetli kahırları ortadan kaldırmak, kovmak için kişinin törensel olarak birtakım uygunsuz, kendini yapmaktan alıkoyamadığı yineleyici hareketleri ya da zihinsel hareketleri (kompulsiyon – zorlantı) yapmasıdır. Kişi takıntılarını kendi zihninin bir eseri olarak görür, mantıksız ya da saçma olduğunu bilir. Zorlantılar ise takıntıların doğurduğu anksiyeteyi azaltmak gayesiyle yapılır, gerçekle ilgisi yoktur, besbelli olarak abartılıdır, süreksiz rahatlama sağlar. Takıntıyı etkisizleştirmeye yöneliktir. Takıntı ve zorlantılar kişinin vaktinin harcanmasına, günlük işlerin aksamasına, toplumsal ve mesleksel fonksiyonelliğin bozulmasına yol açar.
DSM-IV-TR’a nazaran;
A-Obsesyonlar ya da kompulsiyonlar vardır:
B- Obsesyonlar aşağıdakilerden (1), (2), (3) ve (4) ile tanımlanır:
1-Bu bozukluk sırasında kimi vakit istenmeden gelen ve uygunsuz olarak yaşanan ve besbelli anksiyete ya da külfete neden olan yineleyici ve daima kanılar dürtüler ya da düşlemler
2-Düşünceler, dürtüler ya da düşlemler yalnızca gerçek ömür meseleleri hakkında duyulan çok hüzünler değildir
3-Kişi bu niyetleri, dürtüleri ya da düşlemlerine değer vermemeye ya da bunları baskılamaya çalışır ya da öbür bir niyet ya da hareketle bunları etkisizleştirmeye çalışır
4- Kişi, obsesyon kanılarını, dürtülerini ya da düşlemlerini kendi zihninin bir eseri olarak görür (düşünce sokulmasından olduğu üzere değildir)
C. Kompulsiyonlar aşağıdakilerden (1) ve (2) ile tanımlanır:
1- Kişinin, obsesyona bir reaksiyon olarak yâda katı bir biçimde uygulanması gereken
kurallarına nazaran yapmaktan kendini alıkoyamadığı yineleyici davranışlar (örn.
El yıkama, tertibe koyma, denetim etme) ya da zihinsel aksiyonlar (örn. Dua
etme, sayı sayma, birtakım sözcükleri sessiz bir biçimde söyleyip durma)
2- Davranışlar ya da zihinsel aksiyonlar, kahırdan kurtulmaya ya da var olan
ezayı azaltmaya ya da kaygı yaratan olay ya da durumdan korunmaya
yöneliktir; lakin bu davranışlar ya da zihinsel hareketler ya etkisizleştirilmesi ya
da korunması tasarlanan şeylerle gerçekçi bir biçimde bağlantılı değildir ya da
açıkça çok aşırı bir seviyededir.
D. Bu bozukluğun gidişi sırasında bir vakit kişi obsesyon ya da kompulsiyonlarının çok ya da anlamsız olduğunu kabul eder. Not: Bu çocuklar için geçerli değildir.
E. Obsesyon ya da kompulsiyonlar besbelli bir derde neden olur, vaktin boşa harcanmasına yol açar (günde 1 saatten daha uzun vakit alırlar) ya da kişinin olağan günlük işlerini, mesleksel (ya da eğitimle ilgili) fonksiyonelliğini ya da olağan toplumsal etkinliklerini ya da alakalarını kıymetli ölçüde bozar.
F. D.Başka bir Eksen I bozukluğu varsa, obsesyon ya da kompulsiyonların içeriği bununla hudutlu değildir (örn. bir yeme bozukluğunun olması durumunda yemek konusu üzerinde düşünüp durma; trikotillomaninin olması durumunda saç çekme üzerinde durma; beden dismorfik bozukluğunun olması durumunda dış görünümle çok ilgilenme; bir Husus kullanım Bozukluğunun olması durumunda ilaçlar üzerinde düşünüp durma; Hipokondriazisin olması durumunda önemli bir hastalığı olduğu biçiminde düşünüp durma; bir parafilinin olması durumunda cinsel dürtüler ya da fanteziler üzerinde düşünüp durma ya da majör depresif bozukluk olması durumunda suçluluk üzerine geviş getirircesine düşünme).
G. Bu bozukluk bir hususun (örn. berbata kullanılabilen bir ilaç ya da tedavi için kullanılan bir ilaç) ya da genel tıbbi bir durumun direkt fizyolojik tesirlerine bağlı değildir.
İçgörüsü Az Olan: O sıradaki epizodta birçok vakit kişi obsesyon ya da kompulsiyonlarının çok ya da anlamaz olduğunu kabul etmiyorsa .
Takıntılı bireyler bu tekrarlayıcı nitelikteki fikir ve davranışların anlamsız olduğunu bilmelerine karşın denetim edememekten büyük bir rahatsızlık duyarlar. Bu durum şahısta ümitsizlik ve bu kanılardan ve tekrarlayıcı davranışlardan kurtulmanın mümkün olmadığı ve yardım edilemeyeceği duygusu, yaşanan duygudurumun çaresiz olduğu inancını oluşturan en kıymetli faktörlerden birisidir.
Takıntı Zorlantı Bozukluğu olan hastaların fonksiyonellikleri çabucak her alanda bozulur. Hasta yakınları da bu durumdan kuvvetle etkilenirler. Bütün bu rahatsızlık verici belirtilere karşın bozukluğun hasta ve ailesi tarafından utanç verici olarak algılanması birinci etapta uzmanlara bu şikâyetlerin iletimini sekteye uğratır.
Kimi takıntı cinsleri ortasında kirlilik, kuşku, nizam, denetim edilemeyen cinsel niyetler, saldırganlık yahut ziyan verme, dini takıntılar, sayma takıntıları; zorlantı cinslerinde ise paklık, tekrarlama, denetim etme, biriktirme, sayma, tamamlama, çok tertipli ve nizamlı olma zorlantıları sayılabilir.
Takıntı Zorlantı Bozukluğu’nun belirtileri farklı şiddetlerde olabilir. Birtakım hastalarda yalnızca takıntı görülebilir. Hastalar takıntıları ya da zorlantılarını kısa mühletlerle denetim altında tutabilirler. Lakin Takıntı Zorlantı Bozukluğu şiddetti arttıkça, bireylerin hayatlarını gitgide daha fazla zorlar ve bireyler bu törensel yinelemeleri uygun bir halde yapabilmek için günlük fonksiyonlarını yerine getiremez hale gelirler.
Kalıtımsal bir yatkınlıktan kelam edilmektedir. Kalıtımsal çalışmalarda Takıntı Zorlantı Bozukluğu olan hastaların yakınlarında % 35 oranında emsal bir rahatsızlığa rastlanmıştır.
Aile içi sıkıntılar yahut gerilim yaratan durumlar bu hastalığa yol açmaz, lakin var olan hastalığın alevlenmesine yol açabilir.
Yarıdan fazla bireyde belirtilerin apansız başladığı gözlenmiştir. Hastaların büyük bir oranında yakınmaların gebelik, konut değiştirme, cinsel sorun, yakın bir akrabanın kaybı üzere gerilimli olaylar sonrasında başladığı gözlenmiştir.
Vakit zaman artıp, azalmalar biçiminde dalgalanmalar gösteren Takıntı Zorlantı Bozukluğu’nda alevlenmeler gerilimin tesiri ile oluşabilmektedir.
Takıntı Zorlantı Bozukluğu, uzun müddetli ve vakitle düzgünleşme devirleri gösterebilen bir durumdur. Farmakoterapi ve nizamlı, uzun soluklu psikoterapiyle tedavisi mümkündür. Tedavide ilaç kullanımının yanında, kişinin kurgularını, düşünüş biçimini değiştirme, denetimli fikir tekniği üzere yaklaşımların olduğu psikoterapi uygulanmalıdır. Tedavide maksat öncelikle var olan durumu tedavi etmek sonra da durumun tekrarlamasını önlemektir.
Dr.phil. R. Meltem KAVCAR SIRMALI
