Yasemin SALİH
İlaç Sanayisi Patronları Sendikası (İEİS), 1964’ten bu yana Türk ilaç üreticilerinin kıymetli kısmını temsil ediyor. Bugün yerli ve memleketler arası 56 üyesi olan sendikanın, pazar hissesi yüzde 40’lara ulaşmış durumda. İEİS Genel Sekreteri Savaş Malkoç ile kesimin pandemi devrindeki görünümünü, yatırımların geleceğini ve ilaç fiyatlarında beklenen güncellemeyi konuştuk.
Pandemide başarılı sınav
Pandeminin birinci yılı olan 2020’de ilaç pazarının 47,9 milyar TL’ye ulaştığını söyleyen Savaş Malkoç, net bir fotoğraf çizdi: “Pazar kutu bazında yüzde 7 daralarak 2,2 milyar kutu düzeyine geldi. 2021’de ise Türk ilaç pazarı 60 milyar TL’ye ulaştı. Kutu bazında yüzde 5 büyümeyle yaklaşık 2,3 milyar kutu düzeyine gelindi. Pandeminin birinci aylarında birçok alanda tedarik düşüncesi yaşanırken ilaç için bu türlü bir durum kelam konusu olmadı.”
Malkoç’un verdiği bilgilere nazaran bugün Türkiye’de ilaç gereksiniminin yaklaşık yüzde 90’ı yurt içinde üretiliyor. Bu oran 2015’te yüzde 79 düzeyindeydi. Kıymet bazında ise 2015-2021 periyodunda yurt içinde üretilen ilaçların oranı yüzde 43’ten yüzde 52 düzeyine ulaştı.
Ar-Ge harcaması yüzde 360 arttı
İEİS Genel Sekreteri’nin dikkat çektiği bir öteki bahis ise dalın Ar-Ge iştahı. Malkoç, şu sayıları verdi: “2008’de yalnızca bir olan akredite ilaç Ar-Ge merkezi sayısı bugün 37’ye yükselmiş durumda. Bu merkezlerde toplam bin 450 yüksek nitelikli işçi istihdam ediliyor. İlaç Ar-Ge harcaması ise son 10 yılda yüzde 360 arttı.” Malkoç, yatırım iştahının bilhassa biyoteknolojik ilaç alanında devam ettiğinin de altını çizdi. Biyoteknoloji alanında bugüne kadar alınan yatırım teşvik evrakı meblağı 1,1 milyar dolara ulaşmış durumda. Malkoç, “Ayrıca ilaç firmalarımız yurtdışında da stratejik yatırımlar yapmaya devam ediyor. Mevcutta altı biyobenzer ilaç üretim tesisi tamamlandı. Dokuz tesis ise üretime geçmek üzere hazırlık etabında. Neredeyse onlar da bitti ancak teşvikler 2019’da sona erince hepsi beklemeye alındı. Üretime geçilemiyor. Bunun bir nedeni de kur ve ilaç fiyatlama politikaları” tabirlerini kullandı.
Mevzuat bekleniyor!
İEİS Genel Sekreteri Malkoç’un çizdiği vizyon net: “Türkiye artık konvansiyonel ilaç periyodunu kapatıyor; biyoteknolojik ve biyolojik ilaç pazarına odaklanmış durumda.” Şu anda dünyada biyoteknolojik ilaçların pazar hissesinin yüzde 30’larda olduğunu söyleyen Malkoç, Türk ilaç sanayisinin de bu alanda büyümesi için ekosistemin uygun olması gerektiğine dikkat çekti. Özel bölüm olarak tüm hazırlıkları tamamladıklarını anlatan Malkoç, şöyle devam etti: “Gerekli platformlar kuruldu. Biyoteknolojik ilaçların ruhsatlandırma kuralları da güncellendi. Biyoteknolojik İlaç Kılavuzu yayımlandı. Çok hakikat bir mevzuat oluşturuldu. Şu anda alt mevzuatları hazırlanıyor. Bunu bekliyoruz. İkinci olarak da geri ödeme siyasetleri var. Geri ödeme sisteminin dalın yatırım iştahını azaltmayacak formda yenilenmesi lazım. Bunun için de hazırlıklar sürüyor. Atıl yatırımların harekete geçmesi ve yenilerinin gelmesi için nitelikli eleman, nakdi teşvikler, ruhsat mevzuatı ve buna uygun geri ödeme siyasetleri gerekiyor.”
mRNA aşı altyapısı var!
Türkiye’de her türlü yeni teknolojiyi geliştirecek altyapı bulunduğunu anlatan Savaş Malkoç, atıl yatırımlar içinde aşının da bulunduğunun altını çizdi. Malkoç, “mRNA teknolojisiyle aşı üretecek altyapımız var. İnaktif aşıda nasıl süratli yol alındığını gördük. Üç ayaklı işbirliğiyle çabucak hayata geçirildi. mRNA aşısı için de büyük firmalarla görüşmeler yapılıyor. Yakın vakitte kendi aşımızı üretecek hale geliriz” dedi.
İlaç neden bulunamıyor?
Ekim ayından bu yana tartışılan “ilaç bulunamıyor” konusu, İEİS’in de gündeminde. Bölümde etken husus, yardımcı unsur, güç, ambalaj üzere birçok kalemde maliyetlerin arttığını, bir yıldır fiyatı artmayan tek şeyin ilaç olduğunu bildiren Malkoç, bunun sürdürülebilir olmadığını söz etti. Malkoç, şubattaki fiyat güncellemesiyle ilgili şunları söyledi:
Yatırımlar hayata geçemez
“İlaç bölümü olarak devleti daima destekledik, fedakarlıklar yaptık. Fakat artık bu durum sürdürülebilir olmaktan çıktı. Devletin gerçeklerini de biliyoruz. Ne var ki; bu kriz devam ederse toplumsal devletin de sürdürülebilirliği kalmayacak. Şubat ayında ilaç dalı için Euro kuru E=6,29,25 TL olarak görülüyor. Bu, ilaç fiyatlarında yüzde 37,43’lük artış demek. Geçmiş yılların yükü de var. Bu durumda bölüm nasıl kendi molekülünü üretsin? Bu halde 2022 için planlanan yatırımlar hayata geçirilemez. Bu güncelleme yılda bir defa olmamalı, en az iki sefer olmalı. Ayrıyeten fiyat güncellemesi de en az yüzde 40 olmalı. Bu, bölüme ‘Devlet olarak yanınızdayım’ iletisi verecektir. Bizim artık kurları değil, biyoteknolojik ilaç yatırımlarını konuşmamız lazım.”
“Bölge üssü olmak istiyoruz”
Dünyada ilaç firmalarının cironun yüzde 10’unu Ar-Ge harcadığını lakin Türkiye’de bu oranın yüzde 5’lerde bile olmadığını söyleyen Savaş Malkoç, ilaçta mahallileşme siyasetleri doğrultusunda verilen dayanakların kesilmesiyle yatırımların daha da külfete girdiğini tabir etti. Malkoç’a nazaran ilaçta yatırım süreci 1,5 yıl evvel kesintiye uğradı. Malkoç nedenini şöyle açıkladı: “Devletin ilaçta mahallileşme siyasetleri çerçevesinde verdiği teşviklerle milletlerarası şirketler de tek başına yahut lokal ortaklarla yatırıma geldiler. Bu ortada DSÖ’ye açılan dava süreci başladı. Sağlık Bakanlığı 2019’da ilaçta yerelleşme teşviklerini askıya aldı. Biyobenzer ilaç tesisleri tamamlandı lakin atıl bekliyor. Gerekli görüşmeleri yaptık. Sürecin ziyan verdiğinin onlar da farkında, yine açılmasını bekliyoruz. Türkiye ilaç sanayisi olarak evvel bölgesel sonra global alanda üretim ve ihracat üssü olmak istiyoruz ancak kimi adımların atılması gerekiyor.”
