Dünyada her üç bireyden birinin Hepatit B (HBV) ile karşılaştığı ve yaklaşık 250 milyondan fazla bireyde HBV enfeksiyonu bulunduğu, yaklaşık 71 milyon kişinin ise Hepatit C (HCV) ile enfekte olduğu; Türkiye’de 3,5 milyon kişinin kronik olarak HBV ile enfekte olduğunu biliniyor.
Türkiye’de 18 yaş üstü her üç bireyden birinin HBV’yle karşılaştığı, erişkin yaş kümesinde 1,5 milyondan fazla kişinin HBV’yle enfekte olduğu iddia ediliyor. Bu bireylerden yalnızca yüzde 12’si durumundan haberdar.
Ege Üniversitesi Tıp Fakültesi Gastroenteroloji Ana Bilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Ulus Salih Akarca, AA muhabirinin sorularını yanıtlarken, kan tetkikiyle tanımlanan Hepatit B ve C’nin teşhis edilmesinin, “hastanın yakalanıp tedavisinin başlanması ve karaciğer hastalığının düzeltilmesi” ve “hastalığı bulaştıran bir kaynağın tedavi edilip bulaştırıcılığının önlenmesi ve başka insanların korunması” açısından değerli olduğunu belirtti.
Hepatit B teşhis edildiğinde, hastanın özellikleri uygunsa ilaç tedavisi başlandığını, hastalığın tabiatı gereği Hepatit B mikrobunun bedenden uzaklaştırılamadığını, fakat çoğalmasının büsbütün durdurulduğunu anlatan Akarca, şu bilgileri paylaştı:
“Hepatit C virüsü bugünkü tedavilerle büsbütün bedenden temizlenebilir. Birebir formda karaciğerdeki bozukluklar düzelir. Şayet hastalık geç teşhis edilirse, virüslerin karaciğerde yaptığı hasar karaciğerin mimari yapısını ve fonksiyonlarını bozar ve siroza yol açabilir. Hepatit B ve Hepatit C’nin yol açtığı kronik enfeksiyon, tüm dünyada karaciğer sirozu ve karaciğer kanserinin yüzde 70-80’inin sebebini oluşturmaktadır ve ne yazık ki dünyada her yıl 1 milyondan fazla kişi viral hepatitlere bağlı siroz ve karaciğer kanseri üzere komplikasyonlar nedeniyle ömrünü yitirmektedir. Bunun için erken teşhis son derecede kıymetlidir. Hastaları erken teşhis edebilmek için ileri karaciğer hastalıklarının belirtileri ortaya çıkmadan hastaları tanıyabilmek gerekir. Bunun için de insanların hepatitler istikametinden taranması gerekir. Bütün toplumu taramak Dünya Sıhhat Örgütü tarafından da önerilmemektedir. Ancak risk kümelerini taramak koşuldur.”
Akarca, Türkiye’de tüm sıhhat kuruluşlarında hepatit testi yapıldığını ve tüm tedavilerin karşılandığına değinirken, “Yanlışlıkla bazen hepatit hastaları damgalanmakta ve tecrit edilmektedirler. Hepatit B yahut C, teneffüs yolu, el sıkışma, sarılma, öpüşme, su ve besin kaynakları, ortak tuvalet kullanımı ile bulaşmaz. Kullandıkları bardak, tabak üzere eşyaların farklı yıkanması, izole edilmesi, tuvaletlerinin ayrılması gerekmez. Anne, babalar çocuklarını öpüp, birlikte oyun oynayabilir. Hepatitlilerle tıpkı iş yerinde çalışmanın bulaşma istikametinden bir riski yoktur.” diye konuştu.
“Yarım bırakılırsa ilaçlara karşı direnç de gelişebilir”
Prof. Dr. Ulus Salih Akarca, Kovid-19 pandemisi sürecinde birçok kişinin hastaneye gitmekten ve doktor ziyaretlerinden kaçındığını lisana getirerek, şunları söyledi:
“Tanı almakta gecikmeler yaşanmış olabilir. Viral hepatitler uzun müddet belirti vermeden ilerleyebiliyor. Bu da bireylerin hastalığının farkında olmadan etrafına bulaştırmasına yol açıyor. Hepatit B ve Hepatit C tanısı almış hastaların ise aksatmadan ilaç tedavilerine devam etmeleri, tertipli doktor denetimine gitmeleri ve tabipleriyle irtibat halinde olmaları tedavinin başarısı için çok değerli. Şayet şahıslar, riskli gruptaysa, hepatitten şüpheleniyorlarsa yahut hepatit tanısı almış fakat tedavilerini bir sebepten yarım bırakmışlar, hiç başlamamışlar ya da pandemi sürecinde denetimlerini aksatmışlarsa vakit kaybetmeden doktorlarıyla irtibata geçmeleri çok kıymetli. Hepatit B hastası olup ilaç tedavisi alan hastaların tedavilerini aksatmamaları kuraldır. Bu hastalık bedenden atılamadığı için ilaçlara orta verildiğinde bazen ölümcül hepatit alevlenmeleri görülebilmektedir. Bunun için pandemi sürecinde de Hepatit B hastaları tedavilerini aksatmamalıdır.”
Hepatit C tedavisinin 8-12 hafta üzere çok kısa süren bir tedavi olduğunu ve başlandıysa kesinlikle aksatılmadan tamamlanması gerektiğini vurgulayan Akarca, “Eğer yarım bırakılırsa virüs temizlenmediği üzere ilaçlara karşı direnç de gelişebilir. Teşhis konulup da tedavi başlanamamış hastalar şayet ileri bir karaciğer hastalığına sahip değillerse birkaç ay beklemelerinin bir sakıncası olmaz, lakin ileri karaciğer hastalığı olanların her halükarda tedavilerine başlayıp tamamlamaları tavsiye edilir. Hastalar ne durumda olduklarını kendileri anlayamayacakları için pandemi sürecinde de doktorlarıyla irtibat halinde bulunmalı, başlanmış tedavilerini aksatmamalıdır. Şahısların riskli bir temasları olduysa ya da sarılık üzere hepatitten şüphelendiren durumları ortaya çıktıysa pandemiden korkarak sıhhat kuruluşlarından uzak durmamaları ve bir tabibe yahut sıhhat kuruluşuna başvurmaları çok kıymetlidir.” dedi.
Erken teşhis değer taşıyor
Çukurova Üniversitesi Tıp Fakültesi Enfeksiyon Hastalıkları Ana Bilim Kısmı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Yeşim Taşova, Hepatit B ve C’de erken teşhis ve tedavinin ehemmiyetinin altını çizerek, tedavi edilmediğinde hem hastalar hem de kamu sıhhati sistemleri açısından önemli sonuçlar doğurduğuna dikkati çekti.
Gelişmiş ülkelerde Hepatit C, Türkiye üzere gelişmekte olan ülkelerde ise Hepatit B ve C’ye bağlı karaciğer hastalıklarının süratle arttığına değinen Taşova, şunları kaydetti:
“Hepatit B ve Hepatit C’nin yol açtığı kronik enfeksiyon, tüm dünyada karaciğer sirozu ve karaciğer kanserinin yüzde 70-80’inin sebebini oluşturmaktadır ve ne yazık ki dünyada her yıl 1 milyondan fazla kişi viral hepatitlere bağlı siroz ve karaciğer kanseri üzere komplikasyonlar nedeniyle ömrünü yitirmektedir. Siroz yahut karaciğer kanseri gelişmiş hastalarda tedaviye karşın istenen düzgünleşme tam olarak sağlanamayabilir ve kimi riskleri ortadan kaldırmak mümkün olmayabilir. Meğer teşhis alan Hepatit B ile enfekte bireyler sistemli takip ve tedavi ile uzun ve sağlıklı bir ömür yaşayabilirler. Hepatit C ile enfekte şahıslarda ise kısa müddetli, tesirli ve inançlı tedaviler ile virüsün bedenden büsbütün yok olması (kür) sağlanabilir. Tüm bu nedenlerle Hepatit B ve C’nin erken devirde teşhis edilip süratle, kısa müddette ve yüksek cevap oranına sahip tedavi seçenekleri ile tedavi edilmesi büyük değer taşımaktadır.”
Risk kümesinde olmayanlar da test yaptırmalı
Taşova, risk kümesinde olmayanların hayatlarında bir kere HBV ve HCV için test yaptırmasını önerirken, korunma tekniklerini şöyle sıraladı:
“Hepatit B’den en tesirli korunma usulü aşılamadır. Hepatit C’nin ise şimdi bir aşısı yoktur. Bu hususta çalışmalar devam etmektedir. Genel paklık kurallarına uyulması, jilet, traş makinesi, diş fırçası, tırnak makası üzere ferdî materyallerin ortak kullanılmaması, enjektör ve cerrahi gereçlerin steril yahut tek kullanımlık olmasına dikkat edilmesi, cinsel münasebet sırasında kondom kullanılması, hamile bayanlara kan testi bakılarak, hepatit B virüsü taşıyan annelerin bebeklerine doğum sonrası Hepatit B Hami Serumu (Hepatit B İmmünglobülin) ve Hepatit B aşısı uygulanması hepatit B ve C’den korunmak için alınabilecek tedbirlerdir.”
Hepatit B aşısısının 1998 prestijiyle rutin çocukluk çağı aşı takvimine girmesiyle yeni HBV enfeksiyonu olgularında azalma gözlendiğine işaret eden Taşova, şimdi aşılanmamış tüm çocuklar ve 19 yaşından küçük tüm ergenlerin aşılanmasını, Hepatit B virüsü enfeksiyonu riski taşıyan aşılanmamış erişkinlerin de Hepatit B aşısı olmalarını önerdi.
Taşova, HBV ve HCV tedavi edilmediği yahut tedavisi yarım bırakıldığı takdirde akut-kronik viral hepatit, siroz, karaciğer yetmezliği ve karaciğer kanserine sebebiyet verebildiğini, daha ileri kademelerde karaciğer naklinin gündeme gelebildiğini anlattı.
Prof. Dr. Yeşim Taşova, “Hepatit B ve Hepatit C hastalarının aksatmadan ilaç tedavilerine devam etmeleri, nizamlı tabip denetimine gitmeleri ve doktorlarıyla irtibat halinde olmaları çok değerli. Bu küme hastanın Kovid-19’dan korunması için maske, ara ve hijyen kurallarının yanı sıra sistemli tedavi alması çok değerlidir. Şayet hastalar riskli gruptaysa, hepatitten şüpheleniyorlarsa, tedavilerini bir sebepten yarım bırakmışlar yahut hiç başlamamışlarsa ya da pandemi sürecinde denetimlerini aksatmışlarsa vakit kaybetmeden tabipleriyle irtibata geçmeleri çok kıymetlidir.” diye konuştu.
