■ İçeride düşen alım gücü, dışarıda da resesyon nedeniyle gerilemeye başlayan talep, üretici ile mevcut müşteriyi daha yakın temasa itiyor. Yeni müşteri bulmanın sıkıntı ve riskli olduğu bu periyotta eski müşterisinden bir siparişi dahi kaçırmak istemeyen firmalar, başta fiyat ve süratli teslimat olmak üzere çeşitli kampanyalarla, mevcut müşterisindeki hissesini artırmaya çalışıyor.
■ İhracat siparişi düşen birtakım firmaların iç piyasaya yöneldiği görülürken, fiyat rekabetini uygunca körükleyen bu durum kar marjlarında önemli gerilemelere yol açıyor. Büyük kapasiteli kimi firmaların ise daralan talep karşısında üretimi kısması hatta istihdamını azaltma eğilimine girmesi, yeni siparişlerde ivme kaybının süreceği beklentisiyle birleşince tasaları artırıyor.
Merve YİĞİTCAN-İSTANBUL
Ekimde 46,4’e gerileyen İSO İmalat PMI’ın üst üste sekizinci ay eşik paha olan 50’nin altında kalması, yeni siparişlerde talep eksikliğine bağlı devam eden ivme kaybı, İhracat İklim Endeksi’ndeki bozulma, üreticiyi endişelendirmeye devam ediyor. Hem iç piyasada hem de ihracatta düşen talep nedeniyle üreticiler, sipariş kaçırmamak için adeta elde çanta, kapı kapı gezerek müşteri ziyaretleri gerçekleştiriyor. Yeni müşteri bulmanın çok mümkün olmadığı bu periyotta eski müşterilerini de kaybetmek istemeyen firmalar, yeni sipariş alabilmek için fiyattan satış sonrası hizmete kadar çeşitli kampanyalara başvuruyor. Kimi firmaların ihracat siparişlerindeki gerileme nedeniyle iç piyasaya yöneldiği görülürken, bu durum içerideki fiyat rekabetini daha da çetinleştirdiği öğrenildi. İç piyasaya çalışan üretici artarken müşteri sayısının birebir kalması nedeniyle fiyatların önemli manada kırıldığını söyleyen gerçek dal temsilcileri, bu durumun olumsuz yansımalarının son çeyrek bilançolarında kar marjlarında görülebileceğini lisana getirdi. Öte yandan küçük ve orta ölçekli üreticiler, bu devri atlatmak için üstte bahsedilen prosedürleri kullanırken, büyük çaplı üretim yapanların ise daha çok kapasite düşürme ve istihdam azaltma formüllerine başvurmaya başladığı edinilen bilgiler ortasında.
Endeksler talepteki freni gösteriyor
Yeni siparişlerdeki ivme kaybı karşısında endüstricinin aldığı gardı masaya yatırırken, öncelikle PMI’da ve ihracat ikliminde son durumu hatırlatmak gerekiyor. Eylül ayında 46,9 olan İSO İmalat PMI, Ekim’de 46,4’e gerilerken manşet PMI, üst üste sekizinci ay eşik kıymet 50’nin altında kalarak kesimin performansında sert yavaşlamaya işaret etti. Bu yavaşlamanın Mayıs 2020’den bu yana en bariz seviyede gerçekleştiği söylenebilir. Yeni siparişlerde talep eksikliğine bağlı olarak devam eden ivme kaybı ise 13’üncü aya ulaştı. Eylül’de 48,8 olan İSO Türkiye İmalat Bölümü İhracat İklimi Endeksi ise Ekim’de 47,9’a geriledi. İhracat pazarlarında talep şartları arka arda üç ay zayıflarken, Ekim’deki bozulma COVID- 19 salgınının birinci dalgasının yaşanmakta olduğu Haziran 2020’den bu yana en yüksek oranda gerçekleşti.
Fayat: İçeriye dönüş eskisi kadar kolay değil
TOBB Hazır Giysi ve Konfeksiyon Sektör Meclisi Başkanı Şeref Fayat, hazır giysi harcamalarında Türkiye’de yüzde 10, Avrupa’da da yüzde 8 üzere bir daralma olduğunu hatırlatırken, “devam eden yüzde 90’ın-92’nin” bu devirde çok kritik olduğunu vurguladı. Bu devirde yeni müşteri bulunamadığına dikkat çeken Fayat, “Bir firmanın yeni diye gittiği bir müşteri halihazırda birçok üreticiyle çalışıyor. Bunun yanında kapasite dolduramayan müşterilerin de yeni bir üretici aramadığı bir dönemdeyiz” dedi. Düşen talebin birkaç boyutu olduğunu aktaran Fayat, “Eğer yapısı çok büyük değilse, bu durumda firma mevcut müşterisine daha proaktif pazarlama yapıyor. İhracatçıysa bu devirde kapasitelerini iç piyasadan doldurarak bu süreci atlatmaya çalışıyor. Fakat çok büyük yapıda olup bu sakinlikten çok kısa müddette bir dönüş olmayacağını öngörenler ise istihdam düşürebiliyor” diye konuştu. İhracatçıların iç piyasaya yönelişlerini biraz daha açan Fayat, burada kritik noktayı TL’ye bağlı hammadde tedariki olarak gösterdi. “Geçmişte ihracatta bu tip problemler olduğunda içeriye dönüş çok kolay oluyordu” diyen Fayat, “Kurdaki mümkün bir volatilite önemli külfet yaratır. Tedariki TL bazında alıp bağlayamazsanız içeriye yaptığınız üretimlerde de külfet yaşanabilir” tabirlerini kullandı.
Laçin: Nakit akışı için ciroya muhtaçlık var
Türkiye Beyaz Eşya Sanayicileri Derneği (TÜRKBESD) Yönetim Kurulu Üyesi Mustafa Laçin, siparişlerde eylül itibariyle hem içeride hem de dışarıda çok önemli bir azalma olduğunu teyit ederken, bu durumun bir müddet daha devam edeceğini öngördüğünü belirtti. “Bu durum karşısında biz de tüm müşterilerimizi gezip resmen pres yapmaya çalışıyoruz” diyen Laçin, üreticilerin sipariş mesaisine dikkat çekti. Gerçek manada şu an işin en yük verdikleri kısmın yeni sipariş almak olduğunu aktaran Laçin, “Yeni müşteri bulmak sıkıntı. O yüzden yeni sipariş kaçırmak istemiyoruz. Bunun için yeni kampanyalar yapıyoruz. Satışı artırmak için her türlü yolu deniyoruz. Fiyatı çok kırarsak sipariş alabiliriz üzere bir durum da yok, burada asıl olan talebin olmaması. Artı bir sipariş, artı bir üretim için bir biçimde müşterilerimizi sıkıştırmaya çalışıyoruz. Finansmana erişim bu periyotta çok sıkıntı. Münasebetiyle nakit akışını sağlıklı yürütebilmek için ciroya muhtaçlık var” diye konuştu.
Şengün: Yanımızda Türk baklavası, ülke ülke müşteri geziyoruz
Bandırma OSB Lider Yardımcısı Korgün Şengün de, son devirde sanayicilerin neler yaptığını ve yapması gerektiğini kendi firmasından örneklerle anlatı. Birebir vakitte MKS DevO Kimya Yönetim Kurulu Lideri olan Korgün Şengün, yalnızca Türkiye’de değil dünyada hiç kimsenin önümüzdeki 3 ayı planlayamadığını söyleyerek, şu anda herkesin mevcut müşterilerindeki kapasitelerini artırmaya çalıştığını anlattı: “Bu devirde yeni müşteri ve yeni Pazar, para kaptırtır. En berbat şey de bu devirde para kaptırmak olur. Bu nedenle örneğin mevcut müşterimizdeki kapasitenin yüzde 20’sini biz satıyorsak bunu nasıl yüzde 30’a çıkarırız, ona bakıyoruz. Sıcak temasla, seyahatleri çoğaltarak bunu artırmaya çalışıyoruz. Bütün grup yollara düştük. Yanımıza da Türk baklavasını, Türk lokumlarını alıp bütün dünyayı geziyoruz. Mevcut müşterileri dolaşıyoruz. Aklımız da daima ihracata çalışıyor. Kazandıklarımızla kazanamadıklarımızın toplamına bakıyoruz. Yani her bir faturada para kazanılamıyor artık. Olayın toplamında biz şayet sistemimizi canlı tutabiliyor muyuz, çalışanlarımızı işten çıkarmadan kapasiteleri 70-80’de tutabiliyor muyuz, buna bakıyoruz.”
Yayan: Güç fiyatlarındaki artışlar bizi dünyadan kopardı
Türkiye’nin en kıymetli üretim ve ihracatçı kesimlerinden çelikte de, düşük talep firmaların mevcut müşteriyle mesaisini artırırken, vardiyaların azaltılmasına neden oldu. Fakat yalnızca talep düşüklüğü değil yüksek güç fiyatları da üretimdeki düşüşü artırmış görünüyor. Türkiye Çelik Üreticileri Derneği Genel Sekreteri Veysel Yayan, bu devirde talep düşüklüğü nedeniyle dalda firmaların emsal davranışları sergilediğini söylerken, “Enerji fiyatlarındaki artışlar ise bizi dünyadan kopardı” dedi. Yayan, “Talepteki düşüşle paralel bir üretim düşüşü yaşarken, güç fiyatlarındaki son artışlar nedeniyle daha fazla bir üretim düşüşü yaşar olduk. İhracatımız ekimde yüzde 7 düştü. Üretimde de yüzde 20 düşüş yaşandı. Dalın son ay kapasite kullanım oranı yüzde 59,7 oldu. Muhakkak kuruluşların vardiya sayısını azalttığını ya da duruşa geçtiğini görüyoruz. Entegre tesisler ise duramadığı için üretim düzeyini azaltarak bu güç günleri geçirmeye çalışıyor” formunda konuştu.
Önel: Herkes birbirinin fiyatını kırıyor
İhracatçıların iç piyasaya dönüşünün içeride istikrarları nasıl etkilediğini, İstanbul Tüccarlar Kulübü Lideri İlker Önel ayrıntılandırarak anlattı. Yeni siparişlerde görülen önemli azalma karşısında ihracata çalışanların bir kısmının iç piyasaya yönelmeye başladığını kaydeden Önel, “Bu da içeride fiyat rekabetini artırdı. Herkes birbirinin fiyatının kırıyor. Yurtdışında da bu bu türlü fakat şu sıralar içeride bunu daha fazla hissediyoruz. Firmalar kar marjlarından fedakarlık etmeye başladılar. Bunun da bilançolarda son çeyrekte negatif tesiri olacaktır” dedi. Bunun yanında içeride açılan çok fazla yeni şirket olmadığına değinen Önel, “Böyle olunca herkes mevcut müşterileri üzerinden gidiyor. 3-4 aydır çok sipariş gelmediği için geçmiş stoklar erimeye başladı. Vaktinde teslimler başladı. Buna rağmen herkes döneme nazaran olağanda olandan daha az çalışıyor” diye konuştu.
