Yasemin SALİH
Dünya, koronavirüslü hayatın birinci yılını geride bıraktı. Türkiye’de birinci olayın açıklanmasının üzerinden tam bir yıl geçti. Ocak ayında COVID-19 ile ilgili haberler ağırlaşmaya başladığında Türkiye de virüsle uğraşta önlemler almak üzere ocak ayında bilim heyetini oluşturmuştu. Ortadan geçen süreçte kısıtlamalar, yasaklar, olağanlaşma açılımları, yine kısıtlamalar ve yasaklar diye ilerleyen bir koronavirüsle çaba serisi yaşadık. 14 Ocak’ta sıhhat çalışanlarıyla başlayan aşılama sürecinde bugün 10 milyondan fazla beşere Sinovac’ın ürettiği CoronaVac aşısı uygulandı. İkinci doz uygulananların sayısı da 3 milyonu aştı. Lakin koronavirüs tablosunda günlük ve haftalık datalar hiç de iç açıcı değil. Sağlık Bakanlığı verilerine göre 24 saatte 145 bin 130 koronavirüs testi yapıldı, 14 bin 556 kişinin testi olumlu çıktı, 67 kişi ömrünü yitirdi, hasta sayısı ise 814 oldu. Uzmanlar, test sayısına nazaran hadise oranının yüzde 10’ları aşmasına dikkat çekiyor.
Bir öteki dikkat çeken şey ise İngiltere’den başlayan varyant kabusuyla ilgili Türkiye verileriydi. Sağlık Bakanı Fahrettin Koca, son açıklamasında matunt virüslerin ülkedeki yayılım suratının arttığını belirterek, “Bugüne kadar 76 vilayette 41 bin 488 İngiltere, 9 vilayette 61 Güney Afrika, bir vilayette iki Kalforniya-New York ve bir şahısta de Brezilya mutantı tespit edildi” dedi.
‘Önlemler gevşetilmemeli’
Salgının birinci yılını kıymetlendiren bilim insanlarının ortak görüşü, Türkiye’nin alanda yeterli bir salgın idaresi yapamadığı istikametinde. Mutant virüslerin artmasını kolaylaştıran faktörlerin ortada olduğunu söyleyen Enfeksiyon Hastalıkları Derneği Lideri Prof. Dr. Mehmet Ceyhan, şu anda ne yazık ki Türkiye’nin bu kusurların tamamını yaptığına dikkat çekti. Ceyhan, şunları söyledi: “Mutant virüslerin artmasını kolaylaştıran faktörlerin başında yurtdışından girişlerin gereğince denetimli yapılmaması geliyor. Öbür faktörler ise yurtiçi seyahatlerin kısıtlanmaması, toplum aşılamasının süratle tamamlanamaması, etkisiz yahut az tesirli antiviral ilaç kullanımı ve son olarak da virüs yayılımını önlemek için gereken önlemlerin gevşemesi. Bakıldığında Türkiye bunların tamamını yapıyor.”
Bilim insanları olarak aylardır bu tedbirlere dikkat çektiklerini lakin düzenleme yapılmadığını anlatan Ceyhan, “Yanlışın neresinden dönersek kardır. Artık normalleşmeden bahsediliyor. Ne yazık ki her şeyin hür bırakılması için hiç de uygun bir ortam yok. Dikkat etmezsek Türkiye mutant virüslerin güzergahı haline gelebilir. Mutant virüs sayısı günlük olay sayısıyla birlikte artıyor. Tedbirlerin kaldırılması da buna katkı sağlamaya başladı” diye konuştu.
Şeffaf olmamanın hayati sonuçlarını yaşadık
Türk Tabipler Birliği Lideri Şebnem Korur Fincancı, pandeminin ikinci yılına girerken belirsizlik bulutlarının dağılmadığını söyledi. Türkiye’nin pandemiyi şeffaf bir formda yönetmediğini, bunun da hayati sonuçlar doğurduğunu tabir eden Fincancı, “Özellikle başından beri vurguladığımız şeffaflık talebimiz, zorlamalarla periyot devir Sıhhat Bakanlığı’ndan karşılık buldu. Vaka-hasta ayrımından tutun da ağır hasta kavramına, bölgesel değerlendirmelere kadar tüm ısrarlarımız ne yazık ki uzun vakit sonra hayata geçirildi. Bu da kâfi seviyede olmadı. Geldiğimiz noktada bilhassa ‘ yeni normalleşme’ dedikleri aslında bir normalleşememe halidir” değerlendirmesini yaptı.
Fincancı’ya nazaran önümüzdeki haftalardan itibaren ‘ yeni normalleşme’ ismi altındaki yanılgıların sonuçları ortaya çıkacak. Bunu da şöyle açıkladı: “Varyant huşların tespitinde külfetimiz var. Bu şartlarda ikinci yıla giriyoruz. Daha fazla hasta, daha fazla vefat ve sıhhat çalışanların üzerindeki tükenmişlikle yeni periyoda giriliyor.”
‘Bilinmezlik yerini bıkkınlığa bıraktı’
Prof. Dr. Melih Bulut ise insanlığın pandeminin birinci yılında gerekli dersleri çıkaramadığını belirtti. “Korona aynası”nın geçmiş yanlışları ve zaafları ortaya koyduğunu vurgulayan Bulut, “Pandeminin birinci haftalarında virüsü bilmediğimiz için umursamadık, artık ise bıkkınlık nedeniyle umursamıyoruz. Bu psikoloji salgın idaresinde kıymetlidir. Bu nedenle salgın, hastanelerde değil alanda yönetilmeliydi ancak yapılamadı” diye konuştu. Bulut, 2021 sonuna kadar salgının dünyanın kıymetli bir kısmında yatışmasını beklediğini de kelamlarına ekledi.
‘Kamuyu ziyadesiyle optimist görüyorum’
EY Sıhhat ve Yaşam Bilimleri Sektör Başkanı Ufuk Eren: Geçmiş bir yıla baktığımız vakit Türkiye bu işi bir formda yönetmeye çalıştı. Daha yeterli yapabileceği şeyler de vardı, âlâ şeyler de yaptı. Bundan sonrası çok değerli. Kamu tarafında bir rahatlama görülüyor. “Aşı yapılıyor, kendi aşımız da çıkacak, biz bu işi hallediyoruz” havası var. Kamuda ziyadesiyle optimist yaklaşım görüyorum. Nisan sonuna kadar devletin 50 milyon +50 milyon halinde mutabakat sağladığı Sinovac aşısından bahsediliyor. Bu, 50 milyon insanın aşılanması demek. Bu aşının mutant virüse karşı tesirini ise bilmiyoruz. Öbür aşı alternatifleriyle ilgili soru işaretleri var. Yerli aşılarla ilgili çalışmalar bitmedi, belirsizlik çok. Hasebiyle önümüzdeki bir yıllık süreçte Türkiye’nin bağışık olması için aşı stratejisini net göremiyorum. Aşılama süratli olursa ve her şey güzel giderse Türkiye, ikinci yarıda bir ölçü güzelleşmeye gidebilir. Elbette dünyanın da güzele gitmesi lazım. Bakıldığında seyahat önemli kısıtlamalar altında. 2021’in de gevşeme değil önlem yılı olması lazım. Tünelin ucundaki ışık şimdi çok cılız.
