Yasemin SALİH / Yener KARADENİZ
Haziran 2015’te Ordu’da misyon yapan Cumhuriyet Savcısı Hüseyin Ayyayla, öğretmen eşiyle birlikte ikiz bebeklerine aşı yaptırmayı reddetti. Ordu Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü ise bebekler için sıhhat tedbiri uygulaması istemiyle Ordu Aile Mahkemesi’ne başvurdu. Uzun bir dava sürecinin akabinde olay Yargıtay’a kadar uzadı. Davalar, temyizler sonucunda yargıçlar, çiftin sunduğu aşının bebeklere ileride vereceği ziyanı anlatan savunmasını haklı bularak ikizlere sıhhat önlemi uygulanması istemini reddetti.
Bu olayın üzerine sıhhat otoriteleri, dünyada süratle yayılan aşı aksiliğini dikkate alarak Meclis’e sunulmak üzere bir aşı belgesi hazırladılar. Belge, raflarda tozlu halde yaklaşık 5 yıldır bekliyor. Türkiye ise bugün milyonlarca insanın hayatına mal olan COVID-19 pandemisinde insanlığın en büyük silahı aşıyı, toplumun yüzde 80’ine uygulamakta zorluk çekiyor. Resmi otoritelere nazaran aşılamanın toplum bağışıklığını sağlayacak seviyeye erişmesinin önündeki en büyük mahzur aşı kararsızları. İstatistiklere bakılırsa Türkiye’de aşı kararsızlarının oranı yüzde 15-16 ortasında değişiyor. Bu, çok büyük bir oran üzere görünmese de varyantlar göz önünde bulundurulduğunda virüsle yürütülen savaşı etkileyebilecek seviyede sayılıyor.
Özel bölüm sert çıktı
Birçok ülkede aşı zaruriliği ya da aşılanmayı teşvik edici müspet ayrımcılık içeren uygulamalar tartışılırken, Türkiye’de olayların artması üzerine yeni bir kapanmayı kaldırmayı göze alamayan özel kesimden en sert çıkışlar geldi. Birinci olarak İstanbul Fırıncılar Odası Esenler Temsilcisi Mustafa Çiçek, kentteki altı ilçede aşısızlara ekmek satılmayacağını duyurdu. Çiçek’in bu çıkışı daha sonra oda idaresi tarafından “talihsiz” diye nitelendirilerek durum düzeltilmeye çalışıldı fakat artık fitil ateşlenmişti. Türkiye Özel Okullar Derneği Başkanı Zafer Öztürk de “Okulların bir devir daha kapalı kalması düşünülemez. Öğretmenden veliye aşı yaptırmayanları okula almayacağız” dedi. Okan Üniversitesi Mütevelli Heyeti Başkanı Bekir Okan da köşe müelliflerine verdiği akşam yemeğinde “Aşısız öğrencilerin yerleşkeye alınmaması tarafında karar alma fikrimiz var” açıklamasıyla Zafer Öztürk’ü destekledi.
Ekmek, eğitim derken iş tribünlere de sıçradı. Türkiye Futbol Federasyonu (TFF), yeni dönemin başlamasına günler kala aşı kartını çekti. Bir duyuru yayınlayarak, “COVID-19 aşılarını tamamlayanlar maçları tribünden izleyebilecek. Kombine bilet alanlar da iki ay içinde aşılarını tamamlamaları gerekiyor. Aksi taktirde stadyumlara alınmayacaklar” dedi.
Sivil toplum örgütlerinden bu çıkışlar gelirken şirketler de iç yazışmalarında çalışanlarına aşı zaruriliği iletileri göndermeye başladılar. Saran Holding Yönetim Kurulu Lideri Sadettin Saran’ın çalışanlarına gönderdiği iç yazışma medyaya sızınca, işverenler ortasında çalışana aşı mecburiliği tartışmaları gün yüzüne çıktı.
Fahrettin Koca’dan velilere ültimatom
Özel bölüm “Bir kapanmaya daha gücümüz yok” diyerek sert aşı çıkışları yaparken, geri planda daima olarak bunun bir yasal tabanı olması gerektiğini vurguluyor. İş dünyasının “Devlet yasağı koysun, biz takipçisi olalım” formundaki talebine Sıhhat Bakanı Fahrettin Koca’nın önceki akşam Bilim Kurulu toplantısı sonrasında yaptığı çıkış, birtakım bölümler tarafından bir karşılık olarak algılandı.
Toplantı sonrasında kameralar karşısına geçen Fahrettin Koca, okulların mutlaka açılacağının altını çizdi. Ve dedi ki; “Bilim Heyetimiz eğitimde uyulması gereken uygulanabilir kuralları belirledi. Alınması gereken önlemlerle ilgili hazırlıklarını tamamladı. Salgını tahminen de iki evrede ele almak durumundayız: Aşıdan evvel ve aşıdan sonra. Aşı öncesinde önlem ve kısıtlama, karantina ve toplumsal aralık elimizdeki tek korunma gücüydü. İşyerlerimiz kapalı tutulmak, ülkemizin geleceği olan gençlerimiz okullarından uzak durmak zorunda kaldı. Artık aşı var. En net ve yüksek sesle söz etmek isterim ki tüm okullarımız vaktinde açılacak. Yüz yüze eğitimden vazgeçmemiz mutlaka mümkün değildir. Tüm düzeylerde okullarımız yüz yüze eğitim verecek, uygulamalı eğitimler aralıksız olarak devam edecektir.”
Bilim Kurulu’nun okulların açılmasına ait çalışmalarını tamamladığını belirten Koca, bunların en kısa müddette kamuoyuna duyurulacağını vurguladı, gerisinden da ipuçlarını verdi. Koca, “Fiziki şartları hazır etmek için ilgili kurumlarımız, bakanlıklarımız tam bir uyum halende çalışacak ve öğrencilerimizi bekleyeceğiz. Bu mühlet zarfında çok kıymetli bir işimiz var. O da aşı olmamış öğretmen ve öğretim üyesi kalmayacak önlemleri hayata geçirmek. Öğrencilerimizi ve öğretmenlerimizi müdafaanın birinci adımı, öğretmenleri, öğretim üyelerini ve öğrencilerimizin birlikte yaşadıkları ailelerini aşılamaktır. Aşı programımız bugüne kadar bir teşvik ve tercih konusuydu halbuki artık eğitim ve iş hayatının devamı gayesiyle her bir vatandaşımız için tercihe bırakılamayacak bir toplumsal ödevdir” dedi. Bu ödevin gereklerini ise şöyle açıkladı: “Eğitim ve iş hayatının sekteye uğramaması için aşı olmazsa olmaz kural haline gelmeli, aşı olmayan bireyler ise tertipli olarak PCR test sonuçlarının negatif olduğunu göstermelidir. Bilhassa öğrenci velileri ya aşılarını tamamlayacaklar ya da hastalık taşımadıklarını nizamlı olarak denetim ettirmek zorunda olacaklar. Bunun ayrıntılarını ilgili kurumlarımızla yapacağımız ortak çalışmalar sonucunda ilan edeceğiz.”
Aşısız veli, okul alanına girmesin
Zafer ÖZTÜRK/ Türkiye Özel Okullar Derneği Başkanı
Sağlık Bakanı’nın söyledikleri çok pahalı. Artık bizim için okulları açmama üzere bir durum kelam konusu olamaz. Sayın bakana gösterdiği irade için teşekkür ederiyorum. Kaybedecek bir günümüz bile yok. Aşılamaktan kaçınan öğretmenlere karşı da gereken önlemlerin alınması gerekiyor. İtalya’da öğretmenlere aşı mecburiliği getirildi. Şayet zarurî eğitim diyorsanız, elbette öğrenciyi aşı nedeniyle bu kapsamın dışında bırakamazsınız fakat bunu artık sorumluluklarla topluma vermek gerekiyor. Lise öğrencilerinin kesinlikle aşılanmasını istiyoruz. Aşı yaptırmayan velileri okul alanlarına sokmamak tedbir olabilir. Aşı yaptıran vatandaşın hakları korunmalı. Kırmızı ışıkta durmak gerekiyorsa duracaksınız. Ferdî özgürlüğüm var deyip geçemezsiniz. Bu işin latifesi yok. 6 Eylül’de okulları açmak zorundayız.
‘Toplu taşımaya aşı koşulu getirilsin’
Birol ÖZCAN/ TOFED Başkanı
Biz otobüslerimize binen yolcuların HES koduna bakıyoruz lakin bu kâfi değil. Araştırmalar gösteriyor ki COVID’den hastaneye yatanlar aşısız bireyler. Akıl var mantık var. Biz devletin aşı kaidesi getirmesini istiyoruz. Bir otobüste 40 kişi seyahat ediyor. Bir kişi olumlu çıkınca tüm otobüs karantinaya alınıyor, yazık değil mi? Dernek olarak sürücü ve muavinlerimize aşı mecburiliği koyduk. Devletin aşılananın haklarına sahip çıkması lazım. Olmayanlar toplu taşımaya binmemeli. Kimse kimsenin hayatıyla oynayamaz. Hatta trafik polisi de çevirme yapsın. Bu oyun değil, çocuklar yetim kaldı bu yüzden. Bir kişinin kabadayılığına bırakılacak durum kelam konusu değil.
TUROB haftaya kısıtlama toplantısı yapacak
Müberra Eresin/ Türkiye Otelciler Birliği (TUROB) Başkanı
Otelcilik dalı, yüzde 85 ile aşılanma oranı en yüksek olduğu kesim. Elbette bizde de aşılanmayan çalışanlar var. Bu şahıslara yönelik kısıtlamalar getiren işletmeler de var. Şimdi tam tarihi aşikâr olmamakla birlikte önümüzdeki günlerde biz de TUROB olarak hususla ilgili önümüzdeki hafta bir toplantı yapacağız. Otellerin kendi inisiyatifine bırakılmak sureti ile çift aşısını olmayan işçinin fiyatsız müsaadeye gönderilmesi ya da masrafı çalışana ilişkin olmak üzere yedi günde bir PCR testi yaptırması istikametinde karar alabiliriz. Aşı olmayanlara gelecek kısıtlamaların tarafındayız.
Restoranlar devletten genelge bekliyor
Kaya DEMİRER/ TURYİD Başkanı
Turizm Restoran Yatırımcıları ve İşletmecileri Derneği (TURYİD) olarak birçok restorandan “Aşısızların restoranlara alınmaması ve aşı yaptırmayan çalışanların iş akdinin feshiyle ilgili siz karar almayacaksanız biz alacağız” istikametinde reaksiyonlar alıyoruz. Hatta bunu hayata geçiren işletmelerimiz de var. Biz TURYİD olarak devletin, kanun koyucuların bir genelge ile bir karar almasını yanlışsız buluyoruz. Bu kararın alınması gereksiz bir tartışmayı ortadan kaldıracaktır. Kendi başımıza her hangi bir yasal altyapısı olmadan alacağımız kararlar zahmete yol açar. Başka yandan kesime yönelik yine bir kısıtlama gelirse büyük sorun olur. Beşerler restoranlarda huzurla, sıhhatle yemek yemek istiyor, aşısızların olduğu ortama gelmek istemiyor. Onların da hakkını korumak istiyoruz. Aşı yaptıranlarla tıpkı tarafta yer alan işletmeler olarak emeğimize sahip çıkmak istiyoruz. Bu havada bırakılacak bir mevzu değil. Bireylerin işletmelerin kendi inisiyatifine bırakılamayacak kadar değerli bir mevzu.
Sinema işletmecileri kararsız
Funda KOCADAĞ/Kadıköy Sineması İşletmecisi
Sinemalar 1 Temmuz’da açıldı. Çok kan kaybettik. Açıldığımızda da yüzde 60 kapasiteyle çalıştık. Artık yine hadise sayıları yükseldi ve kapanma olur mu korkusu var. Ben SİSAY üyesiyim. Sinema salonu işletmeleri olarak bir ortaya geldiğimizde daima aşı zorunluluğunu konuşuyoruz. Zira bir kapanmaya daha nefesimiz yetmeyecek. Öteki yandan bunun yasal altyapısı olmalı. Şayet sinema salonlarında aşı kaidesi getirilirse bizler destekleriz.
AVM’ler aşı kaidesi taraftarı
Hüseyin ALTAŞ/AYD Başkanı
Alışveriş Merkezleri ve Yatırımcıları Derneği olarak aşı zorunluluğunu içeren bir düzenleme taraftarıyım. Fakat benim, hukukçu kimliğim de var. Birçok AVM aşı kuralını dayatıyor, bu türlü bir karar alınsın istiyor ancak hukuksal desteği yok. Ankara’da bunun konuşulduğunu biliyorum. Olay sayısı muhakkak limiti geçerse birtakım toplu ömür alanlarında –ki bunlardan biri AVM’ler- aşı koşulu getirilmesi tartışılıyor. Bu türlü bir yasal karar gelirse biz AYD olarak çabucak uygularız ve destekçisi oluruz. Zira kamu sıhhati kelam konusu.
Türk Tabipleri Birliği: Kamu faydası için müspet ayrımcılık olabilir
Türk Tabipleri Birliği Genel Sekreteri ve Aşı Kurulu Lideri Prof. Dr. Vedat Bulut da, Türkiye’de aşı mevzuatının yenilenmesi gerektiğine dikkat çekti. “Türkiye’de çiçek dışında yasal teminat altına alınmış bir aşı yok” diyen Bulut, Sıhhat Bakanlığı’nın bu mevzudaki yeni mevzuatıyla ilgili evrakın beş yıldır raflarda bekletildiğini söyledi.
Türk Tabipleri Birliği üyelerinin de aşı mecburiliği konusunda iki görüşte olduğunu söz eden Bulut, “Bireysel özgürlükleri savunanlar da var, kamu faydasını gözetenler de. Ben halk sıhhati açısından kamu faydası için aşı konusunda müspet ayrımcılık uygulamalarından yanayım. Örneğin; aşı yaptırmayanlar AVM’lere giremez demek bir müspet ayrımcılıktır. Bir yasak değil. Okullarda ise tahminen aşısızlara farklı sınıf açılabilir. TTB olarak aşının en ucuz sıhhat yatırımı olduğu fikrindeyiz. Olaya sıhhatte sürdürülebilirlik olarak bakıyoruz ve aşıyla ilgili kararlar alınmasını destekliyoruz” tabirlerini kullandı.
