YASEMİN SALİH
Koronavirüs salgını, birçoklarına nazaran bir çağ kırılımı. Dünya Sıhhat Örgütü’ne nazaran tesiri on yıllar uzunluğu sürecek olan bu başlangıç; yalnızca toplumsal değil, ferdî olarak da “kapat-aç” tuşu diye nitelendiriliyor. Öteki bir deyişle geleceği şekillendiren bu salgın tıpkı vakitte bir resetleme uygulaması olarak kabul ediliyor. İşte o “başa dönüş”lerden biri de sıhhatte yaşanıyor. Dijitalleşme sıhhati teknolojik manada ne kadar ileri taşıyacaksa, salgın da felsefi manada o kadar başa döndürecek. Yani insanın önceliği kendi sistemini korumak olacak artık. Şu son bir yıldır lisanımızdan düşmeyen bağışıklık sistemini, tıptaki ismiyle immun sistemi güçlendirmek her sosyo-ekonomik kümenin öncelikli gayesi olarak öne çıkıyor. Virüsle birlikte “Ben kendime ne yapmışım” diyen insanoğlu, sıkı bir immunizm taraftarına dönüştü.
Bu akım sıhhat sanayisinde esirgeyici sıhhat tahlillerinin yıldızını parlattı. Aslında Amerika üzere ülkeler hami sıhhat sıkıntısına son 10 yıldır önemli manada yatırım yapıyorlar. Ülkelerin sıhhatteki siyasetlerine bütçe odaklı baktığımızda iki yaklaşım görüyoruz: Parayı hastalanmadan evvel harcayanlar ve hastalandıktan sonra harcayanlar. Birinci gruptakiler sıhhat masraflarının hastalık ortaya çıkmadan evvel daha düşük olduğunu kabul ediyor. Türkiye üzere ikinci gruptakiler ise vatandaşlarına hastalandıktan sonra sıhhat hizmetleri ulaştırmaya odaklı bir toplumsal siyaset benimsiyor. Lakin son yıllarda tüm dünyada kamu, binayı yıkıldıktan sonra ayakta tutmanın daha kıymetli sonuçları olduğunu kabul etti. Esirgeyici sıhhat hizmetleriyle ilgili kamu yatırımları bu nedenle katlanarak artıyor.
Eczanelerde tedarik külfeti yaşandı
Devletler tarafında bu farkındalık oluştu lakin bireylere bakıldığında bu aydınlanma birçoğumuz için koronavirüsle birlikte başladı. “Kalan sağlar”dan olmak için bağışıklık sisteminin istekleri ön plana çıktı. İşte bu noktada birinci hadiselerin başladığı Şubat 2020’den itibaren tüm ülkelerde vitamin ve besin destekleri paniği yaşadı. Türkiye’de pazar eczaneler üzerinden gittiğinden stoklar tükendi, tedarik meşakkati yaşandı. 2020’nin tamamına bakıldığında besin desteği eserlerde kutu bazlı yüzde 36’lık artış görüldü.
Yaz aylarındaki olağanlaşmanın akabinde sonbaharda besin desteklerine olan talep tekrar arttı lakin dal yöneticileri bu kere ilginin panik değil daha şuurlu olduğunu belirtiyorlar.
Yılın birinci iki ayı büyüme yüzde 20
Pandemi ile anılan 2020, besin destekleri pazarını globalde 120 milyar dolar düzeyine çıkardı. Ülkelerde destek kullanımı yüzde 90’ları aştı. Türkiye’de ise pandemi devrinde besin destekleri pazarının büyüklüğü 210 milyon dolar olarak ölçüldü. Daldaki hareketliliği ortaya koyan araştırma ise Besin Desteği ve Beslenme Derneği’nden geldi. Derneğin COVID-19 devrinde tüketicilerin besin desteği kullanımı ve beslenme alışkanlıklarındaki değişimi tespit etmek maksadıyla yaptığı araştırmanın sonuçları da insanların bu periyotta bağışıklık için desteklere yöneldiğini ortaya koydu. İstanbul, Ankara ve İzmir’in de ortalarında bulunduğu 12 vilayette yapılan çalışmaya nazaran 2020’nin son üç ayında besin desteği kullananların oranı yüzde 60’a yükseldi. Bu oran mayıs ayında yapılan birebir araştırmada yüzde 30, şubat ayında ise yüzde 13’tü.
Gıda Desteği ve Beslenme Derneği Başkanı Samet Serttaş, pandemide tüketicilerin en çok D ve C vitaminine ilgi gösterdiğini, çinko içeren eserlere tercihin arttığını tabir etti. DÜNYA’ya özel açıklamalarda bulunan Serttaş, kesimdeki büyüme ivmesinin 2021’de de devam ettiğini, birinci iki ayda yüzde 20’lik artış kaydedildiğini vurguladı.
Tercihlerde bağışıklık birinci sırada, göz ise ikinci
Samet Serttaş’ın verdiği bilgilere nazaran pandemi devrinde tüketiciler en çok bağışıklık sistemini güçlendirmeye yönelik destekleri tercih etti. Bağışıklığı göz sıhhatini muhafazayı hedefleyen eserler takip ederken, üçüncü sırada ise estetik tasalarla alınan destekler yer aldı. Serttaş, kolajen üzere etken unsurları içeren dermatolojik eserlere ilginin bu periyotta arttığını tabir etti.
Serttaş, “Göz sıhhatine yönelik eserlere talep arttı. Bunun yanında günlük görüntü toplantılar, online eğitimler nedeniyle de konsantrasyon sorunu dikkat çekti. Konsantrasyonu güçlü tutan eserlerin satışı yükseldi” diye konuştu.
Gıda Desteği ve Beslenme Derneği’nin Nielsen işbirliğiyle yaptığı araştırma, bu eserlerin en çok kimler tarafından kullanıldığını da ortaya koydu. Buna nazaran 2020’nin son üç ayında en yüksek besin desteği kullanım oranı da 25-34 yaş aralığında gerçekleşti.
Her 10 şahıstan 4’ü destek kullandı
Araştırmaya nazaran besin desteği kullanımındaki en kıymetli motivasyon bağışıklık sistemini güçlendirmek (%82) olurken; her 10 şahıstan 4’ü COVID-19’dan korunmak için besin desteği kullandığını belirtti. İştirakçilerin yüzde 14’ü tertipli olarak yıllardır besin desteği kullandığını belirtirken; yeni başlayanların yüzde 60’ı destek kullanmaya devam edeceğini söyledi. Her 10 şahıstan 4’ü ise besin desteği kullanım sıklığının arttığı bilgisini verdi. 2020’nin son 3 ayında besin desteği kullanan her 10 şahıstan 9’u vitamin aldı. D, C ve multivitaminler, en fazla tüketilen besin destekleri oldu. Vitaminleri, minarel ve işlevsel besinler takip etti.
Firmalar ek yatırım yaptı
Samet Serttaş’ın verdiği bilgiye nazaran kesimdeki talep artışı, şirketlere de ek yatırımın yolunu açtı. Bölümdeki yatırımın birinci iki ayda yüzde 20 arttığını belirten Serttaş, “Sektöre birçok yeni firma da girdi. Bu piyasa şimdi yolun başında, mevcut yatırımları kaldırabilir” diye konuştu. Tarım Bakanlığı’nın yürüttüğü onay sisteminin muvaffakiyetle işlediğini, etiketlerdeki sözlerin ise Sıhhat Bakanlığı’nın kontrolünde olduğunu söyleyen Serttaş, şu anda mevzuat olarak bir kasvet yaşamadıklarını vurguladı. Serttaş, “Türkiye’nin GDO ile ilgili mevzuatı, ‘buluntu sıfır olacak’ diyor. Meğer eserlere imalat sırasında GDO muhakkak konulmuyor lakin taşınma, depolama esnasında kalıntılar olabiliyor. AB mevzuatı bu nedenle binde 9’a kadar buluntuya müsaade veriyor. Şayet Türkiye’de de mevzuat AB ile tam uyumlu hale getirilirse pek çok yabancı şirketin bu alanda Türkiye’ye yatırım hazırlığında olduğunu biliyoruz” tabirlerini kullandı.
ŞİRKETLERE DE DOPİNG OLDU
Pharmaton %49 büyüdü
COVID-19 devrinde bilhassa multivitaminlere talebin arttığı görülüyor. 2020’de multivitamin satışları bir evvelki yıla nazaran kutu bazında yüzde 36 artarak 4.8 milyona ulaştı. Pharmaton markasıyla bu pazarda faaliyet gösteren Sanofi de yılı başarılı geçirdiğini açıkladı. Sanofi Tüketici Sıhhati İş Ünitesi bilgilerine nazaran bu periyotta Pharmaton kutu bazında yıllık yüzde 49 büyüdü ve pazar hissesini yüzde 41’e çıkardı.
OTC farkındalığı arttı
Wellcare Tüketici Sağlığı Yönetim Kurulu Üyesi Mustafa Cem Öncel, kollayıcı sıhhat konusunda son yıllarda artan bilinçlenmenin, koronavirüs salgınıyla birlikte OTC eserleriyle ilgili farkındalığa da yansıdığını söz etti. Pandemide yaşanan talep patlamasına anında karşılık vermek için küresel tedarikçilerle birlikte çalıştıklarını anlatan Öncel, bu devirde Ar-Ge’ye de yatırım yaptıklarını söyledi. Öncel, “Ar-Ge’mizde geliştirdiğimiz Vitamin C + Selenyum içeren efervesan tablet ile Vitamin D3 + K2 eserlerini piyasaya sürdük. Portföyümüzde artan farklı formlardaki besin desteklerinin üretimi için tesislerimizi yeniledik” dedi. İstihdamı da artırdıklarını belirten Öncel, bu yıl vitamin, mineral ve probiyotik kategorilerine yatırım yaptıklarını söyledi.
‘Omega 3 pazarında daha gidilecek çok yol var’
Möller’s Omega 3 markasıyla pazarda faaliyet gösteren Farmavita İlaç da pandemiyle birlikte yakalanan rüzgarla Ar-Ge yatırımlarını artıran firmalardan. Genel Müdür İzzet Halyo, bu devirde yalnızca bağışıklık sistemini güçlendiren eserlerin değil, değişen toplumsal hayatla birlikte farklı gereksinimlere hitap eden eserler için de yeni fırsatlar oluştuğuna dikkat çekti. Türkiye’de Omega 3 pazarında hala gidilecek yol olduğunu belirten Halyo, 2021’de hem eser gamını hem de pazar hissesini güçlendirmek için yatırımlara devam edeceklerinin altını çizdi. Halyo, “Pandemide kaygı ve tasa hasebiyle da passiflora üzere eserlere talep de arttı. Biz de 2021’de bu esere önemli yatırım yapmayı planlıyoruz” dedi.
‘Kendi bilim şuramızı oluşturduk’
Nouplus markasıyla kesimde yatırım yapan Lotus İlaç, pandemi devrinde yakalanan rüzgarı bilimsel açılımlar için bir fırsat olarak görmüş. Şirketin Yönetim Kurulu Üyesi Cihan Sezer, bilhassa inovatif eserler üzerinde çalıştıklarına vurgu yaparak, Ar-Ge’deki savlarını şirket içinde bir bilim kurulu oluşturarak artırdıklarını anlattı. Sezer, “Bu heyet ile medikal altyapımızı güçlendirdik. Yeni yatırımlarımız da yolda. Amacımız yurt içi ve dışında 1 milyon kutuya ulaşmak. Bunun için yatırım bütçemizi yüzde 100 artırdık” diye konuştu..
‘Vitamin pastasının yüzde 55’ini 9 şirket paylaşıyor’
2020’de tüm dünyada “iyi ömür bilinci”nin arttığına dikkat çeken Vitabiotics Türkiye CEO’su Ayşen Dinçer, bunun besin destekleri pazarına da olumlu yansıdığını söyledi. Türkiye’de vitamin alanının yaklaşık 110 milyon dolarlık hacmiyle geri ödenmeyen eser pazarının yüzde 27’sini oluşturduğunu anlatan Dinçer, “Pazarın yüzde 55’ini 9 şirket paylaşırken yüzde 45’ini ise bölüme bir eserle giren yahut COVID-19 sonrası giriş yapan yeni oyuncular oluşturuyor. 2020 yılında vitamin-mineral pazarı kutu bazında yüzde 48 büyüdü” dedi. Dinçer, satışların yüzde 100’ün üzerinde arttığını vurgulayarak, “Bu periyotta ciromuz 8 milyon dolara ulaştı. Vitabiotics eserlerinin bulunduğu 110 ülke ortasında Türkiye’nin de içinde bulunduğu gelişmekte olan pazarlarda 3 haneli büyüme sayıları gerçekleşti” dedi.
‘D vitamininin pahası arttı’
New Life markasıyla bölümde faaliyet gösteren Sifar İlaçları’nın Genel Müdürü Sinan Müderrisoğlu, Mart 2020’de birinci virüs olayının görülmesiyle birlikte eczanelerde besin dayanak eserleriyle ilgili ağır talep oluştuğunu, bunun da stok sorunu yarattığını belirtti. Müderrisoğlu, “Bu nedenle üretim mühletleri uzadı, lojistik konusunda gecikmeler yaşandı. Haziranla birlikte olağana dönüldü; sonbaharda birinci panik hali olmasa da artış yaşandı. Bu kere hazırlıklıydık. Stok düşüncesi yaşamadık” dedi. Firma olarak 2020’deki en değerli lansmanı Natur D3 Sprey eserlerinde yaptıklarını vurgulayan Müderrisoğlu, pandemide bilhassa D vitamininin değerinin arttığına dikkat çekti.
Sektöre kapsül ve makine tahlilleri sağlıyor
Sektörün farklı bir ayağında yer alan Bayfar Medikal de Türkiye’deki üreticilere kapsül, hammadde ve makine tahlilleri sağlıyor. Bayfar Genel Müdürü Abdullah Uzun, pandemide artan talep ve değişen muhtaçlıklar nedeniyle 2019’un ikinci yarısında yatırımlarını tamamlamış olmalarına karşın 2020’de tekrar revize etmek durumunda kaldıklarını anlattı. Uzun, “Bu yüzden hem yeni lansmanlar yaptık hem de tedarik zincirinin etkilenmemesi için lojistik ve insan kaynağını güçlendirdik” dedi.
Balık yağında pazar hissesini iki yılda 6 kat artırdı
Pazarlama stratejilerini “Çoçuklar ve yetişkinlerin balık yağına bakış açısını toptan değiştirdik” kelamlarıyla anlatan EasyVit Yönetici Ortağı Mehmet Erden Kutsal, bu süreçte teknolojik yeniliklerden yararlandıklarını da vurguladı. Kutsal, “Pazar hissesi 2018’de yüzde 6 olan EasyFishoil, 2019’da yüzde 21, 2020’de ise yüzde 35’e ulaştı. Son 2 yılda satışlar dört haneli arttı. Bu süreçte Türkiye çocuk balık yağı pazarı yaklaşık yüzde 70 büyüdü” diye konuştu.
Stok yapmak için de alımlar oldu
Bayer Türk Ruhsatlandırma Uzmanı Işıl Özdemir, pandemi periyodunda tüketicilerin daha evvel hiç deneyimlemedikleri eser ve hizmetlere birinci defa baht verdiklerini söyledi. Özdemir, “Tüketiciler sıhhat ve önleyici tedaviler konusunda her geçen gün daha fazla bilgi sahibi olmak istiyor. Besin desteği satın alımlarının yüzde 85’i tüketim için, kalanı da stoklama için yapıldı. Bu süreçte bağışıklık pazarının 3 kat, multivitaminlerin ise 2 kat büyüdüğünü söylemek mümkün” dedi.
Kırsala göç fitoterapiyi iş alanı yaptı
Bağışıklık sistemini güçlendirme yarışı, yalnızca endüstriyel besin destekleri değil doğal önlemler sağlayan fitoterapi dünyasına ilgiyi de artırdı. Bodrum’da HerbaFarm Akademi’de fitoterapi eğitimleri veren eczacı iş insanı Meltem Kurtsan, pandemiyle birlikte harikulade bir taleple karşı karşıya kaldıklarını belirtti. Kurtsan, “Bu devirde beşerler köylerindeki, ailelerine ilişkin yerlerini hatırladılar, daha evvel gidip görmediklerini fark ettiler. ‘Neler yetiştirebiliriz’ diye düşünmeye başladılar. Bilhassa Kaz Dağları civarındaki köylere akın ederek alternatif hayatın peşine düşenler doğal şifa tekniklerine de yöneldi” dedi. Kurtsan ayrıyeten, HerbaFarm Akademi’nin 2019’da 200 olan öğrenci sayısının 2020’de 500’e yükseldiğini, iştirakçi profilini ise ortalama 40 yaş üstü üniversite mezunlarının oluşturduğunu söyledi.
