“Çoğu ebeveyn çocuklarını sever ve onların hoş bir çocukluk geçirmesini ister. Ancak bu durum karışık ebeveyn-çocuk münasebetleri dinamikleri yüzünden meseleye dönüşebilir.” İstenmeyen davranışlara nasıl yansılar verilmesi gerektiği konusunda bazen aileler karmaşa yaşayabilirler. Vakit zaman çocukların istenmeyen davranışları arttığında ebeveynlerin his ve reaksiyonlarını denetim etmesi de zorlaşabilir. Ebeveyn-çocuk bağlantısında bilhassa istenmeyen davranışlar konusunda dengeli olabilmek kıymetlidir.
İSTENMEYEN DAVRANIŞLAR
Çocuklar oburlarının ilgilerini çekmekten hoşlanırlar ve bu ilgi çeken davranışları daima tekrarlama eğilimindedirler. Vakit zaman bu ilgi azarlamak kızmak üzere olumsuz bir ilgi de olsa sonuçta çocuk ilgiyi üzerine çekmiş olur. Oburlarının onlara seslenmesi, yapma demesi, uyarması hatta bağırması çocuk için tekrar de ilgi görmektir. bu cins davranışlar istenmeyen davranışı ortadan kaldırmadığı üzere tekrarlanma ihtimalini de artırır. Bu üzere durumlarda istenmeyen davranışı gözardı etmek daha ekili bir disiplin sistemi olabilir.
Gözardı edilecek davranışı seçerken dikkatli olunmalıdır. Çok fazla istenmeyen davranış varsa bunların hepsi için gözardı tekniğini tıpkı anda kullanmak yanlışsız olmaz. Bir-iki davranış seçildikten sonra çocuğun etrafındaki herkes seçilen davranış için ortak hal sergilenmelidir. Gözardı tekniğinde tutarlılık çok değerlidir. İstenmeyen davranışı çocuk sergilediğinde olumlu ya da olumsuz bildiri verilmez, yüz sözünün de nötr olması gerekir. O sırada öteki şeyle ilgilenilebilir, ortamdan uzaklaşılabilir.
Başlangıçta gözardı edildikçe çocuk bu istenmeyen davranışını artırarak sergileyebilir. Bu kademede kararlılık ve tutarlılık çok kıymetlidir. Çocuk olumsuz davranışına beklediği ilgiyi görmedikçe anne-babanın hudutlarını ziyadesiyle zorlayabilir. Bu duruma öncesinde hazır olmak ve kararlılığı sürdürmek gerekir. Zira en kritik periyotta pes edilirse çocuk yeniden istediği ilgiyi elde etmiş olur. İstenmeyen davranış azaldığında ya da ortadan kalktığında ise çabucak çocuğun yanına gidilip olumlu ilgi gösterilmelidir. Böylelikle olumlu davranışlarla da ilgi görebileceğini anlamış olur.
Gözardı etme usulü uygulanırken diğerlerine ya da kendine ziyan verme, çalma, palavra söyleme üzere davranışlar seçilmemelidir. Zira bunlar ya çabucak müdahale gerektirir ya da daha planlı formda denetim edilmelidir.
OLUMLU DAVRANIŞLAR
Çok fazla tenkit alan çocuklar özgüvenleriyle ilgili sorun yaşayabilirler. Olumsuz davranışlar sebebiyle pek fazla övgüyle karşılaşmayan çocuklar ilgi görmenin öbür yollarını bilmiyor olabilirler. Çocuğun olumlu davranışlarına odaklanmak hem bu davranışların pekiştirilmesini hem de çocuğun farklı formda de ilgi görebildiğini anlamasını sağlar.
Olumlu davranışlarla gereğince ilgi gören çocuk dikkat çekmek için olumsuz davranışlara gerek duymaz. Örneğin söylenme, bağırma üzere olumsuz davranışlar gözardı edilirken; çocuğun isteklerini düzgün biçimde tabir etmesi çabucak farkedilip övülmelidir. Lakin övgü için seçilen sözlerde de son derece dikkatli olunmalıdır. “harikasın, mükemmelsin” üzere övgüler çocuğa her vakit en uygun olması gerektiğini düşündürebilir.
Övgü için davranışın kendisini seçmeye çalışın. “muhteşemsin” yerine “odanı çok süratli toplamışsın.” üzere tabirlerle davranışa odaklanmaya dikkat edin. Övgüler “sonunda ödevlerini bitirebildin.” üzere olumsuzluk hatırlatan, imalı tabirler yerine “zor bir ödev olmalı lakin bitirmeyi başardın.” üzere motive edici bildiriler içermelidir.
Muhakkak bir davranışın yerleşmesi için övgü kullanılırken başlangıçta o davranışı her sergilediğinde çocuk övülür. Davranış yerleşmeye başladığında ise her seferinde değil aralıklı halde övülerek pekiştirmeye devam edilir.
HUDUTLAR
Çocuklar hudut kavramıyla çoklukla okul çağında karşılaşırlar. Okul çağına kadar sonlarla tanışmamış bir çocuk için okul nizamı kabusa dönüşebilir. Zira okul ortamı çocuğun özgürlüğünü engellemiş bir yer olarak çocuğun karşısına çıkar.
Konutta belirlenecek sonlarda anne-babanın işbirliği içinde olması değerlidir. Babanın “hayır” dediği bir isteğe çocuk çok ısrar ettiğinde anne müsaade verirse tutarsızlık ortaya çıkar. Bu formda çocuk gereğince ısrar ettiğinde isteğine müsaade verileceğini öğrenir. Bu üzere tutarsızlıkların önüne geçmek için konut içindeki sonlar ve kurallar tüm aileyle birlikte belirlenebilir. Bu kural ve sonlar belirlenirken çocuğu da sürece dahil etmek çocuğun sorumluluk almasını sağlar.
Hangi kuralın neden konduğu ve bu hudutlara uyulmadığında sonuçlarının neler olacağı çocuğun da yer aldığı toplantılarda belirlenmelidir.
Çok fazla kural koymak baş karışıklığına sebep olabilir. Bu yüzden kıymet durumuna nazaran kuralları elemek gerekir. Kural ve hudutlar az sayıda ve net olmalıdır. Rastgele bir sonla ilgili esneme yapılacaksa bu durumla ilgili öncesinde çocuğa bilgi verilmelidir. Bilgi verilmeden hududu aşmasına müsaade verilirse çocuk hudutların her vakit net olmadığını düşünebilir.
Özetle, istenmeyen bir davranışta olumsuz da olsa ilgi göstermeye devam etmek yerine, gözardı usulüyle disiplini sağlamaya çalışabilirsiniz. Olumlu bir değişiklik gördüğünüzde ise çoka kaçmadan övgüyü kullanmayı ihmal etmeyin. İstenmeyen durumlarla ilgili hudutlar koyarken ise net ve kesin olmak değerlidir.
